Οδύσσεια , Ενότητα 8, ε 165-310,νέα Προγράμματα σπουδών.

 

Οδύσσεια , Ενότητα 8, Φύλλο εργασίας

Α  Θεωρία:

 ▪ Χρόνος:   7η-29η μέρα της Οδύσσειας – 10ος χρόνος περιπλανήσεων του Οδυσσέα  

▪ Τόπος: Ωγυγία, ανοιχτό πέλαγος

▪ Πρόσωπα: Καλυψώ, Οδυσσέας

 Ανθρωποκεντρισμός: ο άνθρωπος είναι το σημαντικότερο ον του κόσμου. Γι’ αυτόν γίνονται όλα και όλα πρέπει να σκοπεύουν και να οδηγούν στο όφελός του. Ανθρωποκεντρικός είναι ο πολιτισμός που έχει κέντρο του τον άνθρωπο, προβάλλει ως υπέρτατη αξία τον άνθρωπο, τις ικανότητες, τις δυνατότητες του κι επιδοκιμάζει την ανθρώπινη ζωή. Η Οδύσσεια βασίζεται στην αντίληψη αυτή, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος με την οξύνοια , την επινοητικότητα, την αγωνιστικότητα και το θάρρος του ρυθμίζει την τύχη του και την πορεία του στη ζωή.

  

Αφηγηματικές τεχνικές: ο ποιητής εναλλάσσει την περιγραφή,(απεικόνιση ή αναπαράσταση αντικειμένων, φαινομένων, προσώπων, συναισθημάτων, καταστάσεων), την τριτοπρόσωπη αφήγηση(διηγείται ο ίδιος σε γ’ πρόσωπο-παντογνώστης αφηγητής) [= περιγραφική αφήγηση] και την πρωτοπρόσωπη δραματική αφήγηση(οι ήρωες του έργου κάνουν διάλογο ή μονόλογο σε α’ πρόσωπο).

 Συστολή – διαστολή του χρόνου: άλλες φορές  ο ποιητής  παρουσιάζει: 

α)συνοπτικά, γεγονότα που διαρκούν πολλές μέρες(συστολή του χρόνου) στ.252-289:  8η-11η μέρα της Οδύσσειας = 4 μέρες (κατασκευή σχεδίας)  στ.290-307: 12η-28η μέρα της Οδύσσειας = 17 μέρες (αναχώρηση – ταξίδι του Οδυσσέα)

β)εξαντλητικά, γεγονότα που καλύπτουν μια μέρα(διαστολή του χρόνου) π.χ. α 26-497,γεγονότα μιας μέρας

Ανθρωπομορφισμός των θεών : Οι θεοί έχουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, συναισθήματα, συμπεριφορά.

Β Δραστηριότητες:

 Δραστηριότητα : 1  )α) Μετά την αποχώρηση του Ερμή η Καλυψώ πήγε να βρει τον Οδυσσέα. Που βρήκε τον ήρωα; Τι έκανε; Διάβασε το παρακάτω ποίημα .Θα μπορούσε να αναφέρεται στον ήρωα και γιατί;

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Μονοτονία»

 

Την μια μονότονην ημέραν άλλη μονότονη,

απαράλλακτη ακολουθεί.

Θα γίνουν τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι —

οι όμοιες στιγμές μάς βρίσκουνε και μάς αφήνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.

Aυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·

είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.

Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.

 β) Η Καλυψώ λέει στον Οδυσσέα πως θα «τον κατευοδώσει».  Παρουσιάζει την απόφαση σαν δική της .Γιατί το κάνει αυτό; γ)Με ποιο τρόπο υπόσχεται η Καλυψώ πως θα βοηθήσει τον ήρωα;

 Δραστηριότητα 2 :   α) Πως αντιδρά ο Οδυσσέας στην απόφαση της Καλυψώς να τον κατευοδώσει και γιατί; Τι ζητάει από την Καλυψώ;

 β)Με ποιο τρόπο καταφέρνει να τον ηρεμήσει η θεά ; Που ορκίζεται;

 γ) Στη συνέχεια  ο Οδυσσέας και η Καλυψώ μεταφέρονται στη σπηλιά που κάθονται για φαγητό. Πως παρουσιάζει ο ο Όμηρος τις διαφορές ανάμεσά τους;

 Δραστηριότητα 3 :   α ) Η Καλυψώ κάνει μια τελευταία προσπάθεια να τον κρατήσει μαζί της .Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί; Πως απαντά ο Οδυσσέας;

 

Καλυψώ	Οδυσσέας

 

Δραστηριότητα 4 :  α ) Την επόμενη μέρα ο Οδυσσέας θα φτιάξει την σχεδία. Ποια εργαλεία χρησιμοποιεί; Μπορείς να περιγράψεις την κατασκευή της ;

 β)Πόσες μέρες κράτησε η κατασκευή της σχεδίας; Πόσες μέρες κράτησε το ταξίδι και τα βουνά ποιου νησιού άρχισαν να φαίνονται;

 Δραστηριότητα 5 :    ) Σε μια παράγραφο δικαιολόγησε τους χαρακτηρισμούς για τον Οδυσσέα.

 Επιφυλακτικός, έξυπνος , οξύνους, δύσπιστος, διπλωμάτης,  ικανός

Δραστηριότητα 6 :    ) Αντιστοίχισε τη στήλη Α με τη στήλη Β

 

Α

Β

1)      1) Kαι ποντοπόρησε μέρες δεκαεφτά· στη δέκατη όγδοη,   2)      2)το χέρι της απλώνει και τον χάιδεψε, μετά μιλώντας είπε   3)     3) τα σωθικά του τρώγοντας με δάκρυα, στεναγμούς και λύπες   4)    4)  και τότε η νεράιδα τού παρέθεσε τραπέζι     5)     5) δεν κρύβω μες στα στήθη καρδιά από σίδερο,   6)     6)  πολύτροπε Οδυσσέα     7)      7) δεν θα 'λεγα πως είμαι κατώτερή της, μήτε στην όψη μήτε και στο ανάστημα.   8)    8)  Kι αν, όπως λες, κάποιος θεός θελήσει να με χτυπήσει καταμεσής στο μπλάβο πέλαγος, θα το υπομείνω·   9)   9)    Ω σεβαστή θεά 10 10)   Mόλις επήρε να χαράζει, φάνηκε ροδοδάχτυλη η Aυγή.     11)  Eίχε πια συμπληρώσει μέρες τέσσερις, ώσπου τα τέλειωσε όλα.

Α)Συστολή χρόνου     Β)ανθρωπομορφισμός         Γ)προοικονομία   Δ)Τυπική φράση   Ε)μεταφορά

 

 Δραστηριότητα   7 : Αντιπαραβολική διδασκαλία.

Διάβασε το κείμενο στα αρχαία και τα νέα ελληνικά.

ἴστω νῦν τόδε γαῖα καὶ οὐρανὸς εὐρὺς ὕπερθε καὶ τὸ κατειβόμενον Στυγὸς ὕδωρ,   ὅς τε μέγιστος ὅρκος δεινότατός τε μακάρεσσι θεοῖσι, μή τί τοι αὐτῷ πῆμα κακὸν βουλευσέμεν ἄλλο. ἀλλὰ τὰ μὲν νοέω καὶ φράσσομαι, ἅσσ' ἂν ἐμοί περ αὐτῇ μηδοίμην, ὅτε με χρειὼ τόσον ἵκοι· καὶ γὰρ ἐμοὶ νόος ἐστὶν ἐναίσιμος, οὐδέ μοι αὐτῇ  θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι σιδήρεος, ἀλλ' ἐλεήμων.»

Λοιπόν, ορκίζομαισ' αυτή τη γη και στον απέραντο ουρανό που μας σκεπάζει, στο κατακόρυφο νερό της Στύγας [...]:       αληθινά δεν σκέφτομαι κακό για σένα· όσα στον νου μου έχω και στοχάζομαι, θα τα σκεφτόμουν και για μένα, αν τύχαινε την ίδια να με βρει παρόμοια ανάγκη.   Σ' το βεβαιώνω: είναι καλόγνωμος ο νους μου, δεν κρύβω μες στα στήθη καρδιά από σίδερο, σπλαχνίζομαι κι εγώ.»

 

1)  α)Όρκος :  Που ορκίζονται οι θεοί;  Βρες το και στα αρχαία ελληνικά.

β) ὅς τε μέγιστος ὅρκος δεινότατός τε  μακάρεσσι θεοῖσι:  Πώς προσδιορίζεται ο όρκος αυτός;

γ)Εκείνη την εποχή ακόμα και οι θεοί ορκίζονται. Σήμερα που δίνεται ο όρκος ; Έχει την ίδια αξία;

δ) νόος =νους 1) Μπορείς να βρεις πως κλίνεται το ουσιαστικό;

2) Δες την σημασία του :https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddel-scott/search.html?lq=%CE%BD%CF%8C%CE%BF%CF%82

ε)    Θυμός: Τι σημαίνει η λέξη στο αρχαίο κείμενο; Βρες τη σημασία της στο: https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddel-scott/search.html?lq=%CE%98%CF%85%CE%BC%CF%8C*

Τι σημαίνει η λέξη σήμερα;

 

Δραστηριότητα 8   : Αντιπαραβολική διδασκαλία.

Διάβασε το κείμενο στα αρχαία και τα νέα ελληνικά.

«διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν' Ὀδυσσεῦ, οὕτω δὴ οἶκόνδε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν αὐτίκα νῦν ἐθέλεις ἰέναι; σὺ δὲ χαῖρε καὶ ἔμπης. εἴ γε μὲν εἰδείης σῇσι φρεσίν, ὅσσα τοι αἶσα κήδε' ἀναπλῆσαι, πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι, ἐνθάδε κ' αὖθι μένων σὺν ἐμοὶ τόδε δῶμα φυλάσσοις   ἀθάνατός τ' εἴης, ἱμειρόμενός περ ἰδέσθαι σὴν ἄλοχον, τῆς τ' αἰὲν ἐέλδεαι ἤματα πάντα.   οὐ μέν θην κείνης γε χερείων εὔχομαι εἶναι,οὐ δέμας οὐδὲ φυήν,  ἐπεὶ οὔ πως οὐδὲ ἔοικε θνητὰς ἀθανάτῃσι δέμας καὶ εἶδος ἐρίζειν.»

«Λαερτιάδη διογέννητε, πολύτροπε Oδυσσέα, τόσο πολύ πεθύμησες το σπίτι σου; τώρα αμέσως θέλεις να γυρίσεις στην πατρίδα; Πήγαινε στο καλό λοιπόν. Kι όμως αν ήξερες ποια πάθη γράφει η μοίρα σου να κακοπάθεις, προτού πατήσεις χώμα πατρικό, εδώ μαζί μου θα 'μενες, φύλακας νοικοκύρης της σπηλιάς.   Θα 'σουν κι αθάνατος, μόλο που σε φλογίζει ο πόθος της γυναίκας σου, σε τυραννά ο καημός για να την ξαναδείς, μέρα και νύχτα. Kι όμως δεν θα 'λεγα πως είμαι κατώτερή της, μήτε στην όψη μήτε και στο ανάστημα. Έτσι κι αλλιώς, καθόλου δεν τους πρέπει, θνητέςνα ανταγωνίζονται θεές στης ομορφιάς τη χάρη.»

 

α)Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί η Καλυψώ για να αποτρέψει τον Οδυσσέα από το να την εγκαταλείψει; Υπογράμμισέ τα και στα αρχαία ελληνικά.

β)Φυλάσσοις: Ποιο είναι το ρήμα στον Ενεστώτα; Μπορείς να βρεις παράγωγες και σύνθετες λέξεις  στα νέα ελληνικά από αυτό το ρήμα;

 

Δραστηριότητα 9:    Διάβασε τους στίχους μεταφρασμένους από διαφορετικούς φιλολόγους. Εντοπίζεις κάποιες διαφορές; Ποια σου άρεσε περισσότερο;

Αργύρης Εφταλιώτης ε 262 Όλα σε μέρες τέσσερις τα ΄χε αποτελειωμένα. Την πέμπτη μέρα απ΄ το νησί η θεά τον προβοδούσε· τον έλουσε, τον έντυσε με ρούχα μυρισμένα, του ΄βαλε ασκί μαύρο κρασί, νερό σε ασκί μεγάλο, του γέμισε σακί θροφές και διαλεχτά προσφάγια, και πρύμο του ΄στειλε απαλό κι απείραγο, που ο μέγας Δυσσέας αναγαλλιάζοντας απλώνει τα πανιά του. Με το τιμόνι τεχνικά κυβέρναε καθισμένος, κι ο ύπνος δεν κατέβαινε στα μάτια του όσο ΄κοίτα ……….. Αρμένιζε έτσι δεκαφτά μερόνυχτα ο Δυσσέας, στα δεκοχτώ φανήκανε τα όρη τα ισκιωμένα, τω Φαιάκων, που κοντύτερα στο δρόμο του βρισκόνταν, και σαν ασπίδα μες στ΄ αχνά φαντάζανε πελάγη.

Ζ Σιδέρης Τέσσερεις μέρες πέρασαν και τα 'χε όλα τελέψει. Την πέμπτη, απ' το νησί η θεά τον αποχαιρετούσε. Του 'δωσε ρούχα ευωδιαστά, τον έλουσε μονάχη, του 'βαλε μέσα σ' ένα ασκί μαύρο κρασί και σ' άλλο μεγάλο του 'βαλε νερό και μέσα σε ταγάρι θροφές κι όλο το γέμισε με πληθερά προσφάγια, κι ένα αεράκι απόλυσε γλυκόπνευτο και πρύμο. Άνοιξε τότε τα πανιά χαρούμενα ο Δυσσέας και στο τιμόνι καθιστός με τέχνη κυβερνούσε.(….) Μέρες τραβούσε δεκαφτά στης θάλασσας τα πλάτια. Στις δεκαοχτώ φανήκανε της χώρας των Φαιάκων τα βαθιοΐσκιωτα βουνά στο πιο κοντά του μέρος και σα θολούρα φαίνουνταν στο θάμπος του πελάγου.

Ι Πολυλάς Έφθασ' η ημέρα τέταρτη κι είχε όλ' αυτός τελειώσει· στην πέμπτην επροβόδα τον η αθάνατη απ' την νήσο, αφού έλουσέ τον κι ένδυσε μ' ευωδισμένο ενδύμα, κι η θεά μέσα του 'βαλεν ασκί με κρασί μαύρο, και άλλο μεγάλο με νερό, και τρόφιμα εις δισάκκι, και του το εγέμισε πολύ και νόστιμο προσφάγι· και πρίμον του στειλ' άβλαβον, χλιόν· σ' αυτόν εχάρη και τα πανιά του όλ' άπλωσεν ο θείος Οδυσσέας. με το πηδάλι τεχνικά κυβέρναε καθισμένος·(…..) Ημέρες έπλεε δεκαεπτά, και στην δεκάτη ογδόη τα ισκιωμένα εφάνηκαν τα όρη των Φαιάκων, της γης, οπού εγγυτότερην στον δρόμο του απαντούσε·

 

 Δραστηριότητα10  :

Γίνε δημιουργός . Άλλαξε την ιστορία

-        Ο Οδυσσέας δεν επιλέγει να φύγει τελικά από το νησί της Καλυψώς. Όσα του υποσχέθηκε τον έπεισαν!!!! Γράψε έναν λόγο που θα δικαιολογείς την απάντησή σου!!!!

-         Η Καλυψώ εκφράζει τα πραγματικά της συναισθήματα και δείχνει την οργή της για τους θεούς ή και για τον ίδιο τον Οδυσσέα. Απευθύνεται στους θεούς ή στον Οδυσσέα…

-        Σκέψου κάτι άλλο……

Δραστηριότητα 11  :   Μπορείς να βρεις 5 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα

 

	Καθόλου	Λίγο	Μέτρια	Πολύ	Πάρα πολύ
Σε ποιον βαθμό μπορείς  να εντοπίσεις  5 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα;	Δεν μπορώ να εντοπίσω κάτι τέτοιο.	Μπορώ να αναγνωρίσω 2 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα. 1.   2.	Μπορώ να αναγνωρίσω 3 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα. . 1. 2. 3.	Μπορώ να αναγνωρίσω 4 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα. 1.   2.  3.  4.	Μπορώ να αναγνωρίσω 5 σημεία που να φαίνεται η ευφυία του Οδυσσέα. 1. 2. 3. 4. 5.