Νέα παιδαγωγική (ανάλυση)

 Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου

Νίκου Καζαντζάκη, «Η Νέα Παιδαγωγική»

Υλικό για Λογοτεχνία Α Γυμνασίου. Φύλλα εργασίας και ανάλυση:

https://filologosab.blogspot.com/search/label/%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1%20%CE%91%20%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85

Φύλλο εργασίας  στο:

https://filologosab.blogspot.com/2019/11/blog-post.html

Σχήματα λόγου -εκφραστικά μέσα: https://filologosab.blogspot.com/2019/09/blog-post_23.html

Αφήγηση -αφηγητής: https://filologosab.blogspot.com/2020/07/blog-post_5.html

Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό έργο, ένα έργο δηλαδή το οποίο εμπεριέχει αναμνήσεις και προσωπικές εμπειρίες από τη ζωή του συγγραφέα.

 Θέμα/ Βασική Ιδέα :   -η αυταρχικότητα των δασκάλων της εποχής των μαθητικών χρόνων του αφηγητή, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως βασικό παιδαγωγικό μέσο τον ξυλοδαρμό.

Ενότητες:1^η: Πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο

«Με τα μαγικά πάντα μάτια... είπε ο δάσκαλος και έδειξε τη βίτσα»

2^η: Αναμνήσεις από τον δάσκαλο τη Τετάρτης Δημοτικού

«Από το Δημοτικό Σκολειό ... όποιος δεν έχει αυγό ας φέρει βούτυρο.»

Χρόνος-τόπος  : Δεκαετία 1890-1900 Κρήτη στα τέλη του 19ουαι., την πρώτη μέρα που πάει στο σχολείο ο μικρός Νίκος και κάποιες στιγμές από την Τετάρτη Δημοτικού. το πατρικό του Καζαντζάκη στο Ηράκλειο, Η αυλή του Αγίου Μηνά ,το σχολείο.

Τα συναισθήματα του παιδιού την πρώτη μέρα στο σχολείο, όπως φαίνονται μέσα από το κείμενο

Θετικά		Αρνητικά
Περηφάνια Ανυπομονησία	·         κι ένιωθα μέσα μου περφάνια Χαρά ·         ένα πρωί κίνησα, μισό χαρούμενος ·         Πηγαίναμε, πηγαίναμε, περάσαμε τα στενά σοκάκια….	Φόβος Ανησυχία . Ταραχή	• Κοντοστάθηκα, δείλιασα· το χέρι μου άρχισε να τρέμει μέσα στη μεγάλη ζεστή φούχτα. • σήκωσα τα μάτια και τον κοίταξα τρομαγμένος • μισό αλαφιασμένος • Ήμουν σαν ένα μικρό καταστολισμένο σφαγάρι

Η στάση του πατέρα , όπως φαίνεται μέσα από το κείμενο;

Θετική		Αρνητική
Στήριξη Προστασία Ενθάρρυνση Υπερηφάνεια	• μα το χέρι μου ήταν σφηνωμένο βαθιά μέσα στη φούχτα του πατέρα μου κι αντρειευούμουν • O πατέρας μου έσκυψε,  • άγγιξε τα μαλλιά μου, με χάδεψε	Αυταρχικός Σκληρός αυστηρός	• ποτέ δε θυμόμουν να μ’ έχει χαδέψει Ψυχρός  • — Εδώ θα μάθεις γράμματα, είπε, να γίνεις άνθρωπος· κάμε το σταυρό σου. • — Το κρέας δικό σου, του ’πε, τα κόκαλα δικά μου· μην τον λυπάσαι, δέρνε τον, κάμε τον άνθρωπο.

Η στάση της μητέρας , όπως φαίνεται μέσα από το κείμενο;

Τρυφερή Υποστηρικτική παραδοσιακή

• Η μητέρα μού είχε δώσει ένα κλωνί βασιλικό να τον μυρίζουμαι, • — Με την ευκή του Θεού και με την ευκή μου…, μουρμούρισε και με κοίταξε με καμάρι.  • μου κρέμασε το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισής μου στο λαιμό

Ο δάσκαλος της Α΄ τάξης  : Άγριος , Αυστηρός , Σκληρός , Απόμακρος ,Αυταρχικός ,Ψυχρός Βίαιος

. 

Η Νέα Παιδαγωγική

- Πρόκειται για μια νέα παιδαγωγική μέθοδο, που στηρίζεται σε εμπειρικούς τρόπους προσέγγισης της γνώσης. Τα παιδιά δηλαδή μαθαίνουν μέσα από τις εμπειρίες και τις αισθήσεις τους (βλέπουν τα καινούρια πράγματα, τα αγγίζουν, τα ζωγραφίζουν, κλπ) και με τον τρόπο αυτό αφομοιώνουν καλύτερα τις νέες γνώσεις. Αυτό θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως το γνωστικό μέρος της νέας μεθόδου.

- Η νέα παιδαγωγική μέθοδος όμως αφορούσε και τις σχέσεις των μαθητών με τους δασκάλους τους. Ο δάσκαλος στεκόταν με αγάπη και κατανόηση απέναντι στην ευαισθησία των παιδιών, ακόμη και στα παιχνίδια ή τις αταξίες τους, και ανέπτυσσε πιο ουσιαστικές σχέσεις και επικοινωνία με τους μαθητές του. Αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ψυχολογικό μέρος της νέας μεθόδου.

Στην προκειμένη περίπτωση ο δάσκαλος της Τετάρτης τάξης του Δημοτικού, από τη μια μεριά αναγγέλλει ότι θα εφαρμόσει τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους που είχε σπουδάσει στην Αθήνα, αλλά από την άλλη μεριά δεν τις εφαρμόζει στην τάξη στο σύνολό τους. Θα λέγαμε ότι ακολουθεί το γνωστικό μέρος (παρακινεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις τους και να μαθαίνουν μέσα από την εμπειρία τους), ενώ φαίνεται να απορρίπτει το ψυχολογικό ή συναισθηματικό μέρος (εφόσον τους φέρεται με μεγάλη σκληρότητα και αυστηρότητα, δέρνοντάς τους αλύπητα). Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη διαφορά της νέας μεθόδου σε σχέση με τις παλαιότερες και θεωρούν ότι η Νέα Παιδαγωγική είναι η γυναίκα του δασκάλου τους (προσωποποίηση).

Εξάλλου η απορία των παιδιών για το ποια είναι η Νέα Παιδαγωγική είναι μια έμμεση κριτική για τη στάση του δασκάλου.

Παλαιότερες παιδαγωγικές μέθοδοι

- Η Νέα Παιδαγωγική έρχεται σε αντίθεση με παλαιότερες μεθόδους οι οποίες στηρίζονταν σε έναν εγκεφαλικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης. Δηλαδή τα παιδιά αποκτούσαν νέες γνώσεις, αποστηθίζοντας κομμάτια του βιβλίου χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν.

Αυτή η μέθοδος στις μέρες μας θεωρείται εντελώς παρωχημένη (=ξεπερασμένη) και απαρχαιωμένη.

- Επιπλέον, στηρίζονταν στην εντελώς αυταρχική και καταπιεστική συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στους μαθητές, χωρίς ίχνος κατανόησης ή ευαισθησίας απέναντι στην ηλικία τους και τις παιδικές ζαβολιές τους. Συχνά μάλιστα ο δάσκαλος τιμωρούσε τους μαθητές ή τους έδινε ξύλο. 

Συνοπτικά:

Η Νέα Παιδαγωγική: Αρχές Νέας Παιδαγωγικής ·         Βάση κάθε μάθησης είναι η εμπειρία και η πράξη ·         Το σχολείο μετατρέπεται σε εργαστήριο Αυτενεργός δράση του μαθητή και πρωτοβουλία ·         Το παιχνίδι υποκινεί τα ενδιαφέροντα του μαθητή ·         ψυχικές βάσεις για την ολόπλευρη καλλιέργειά του και την ελεύθερη ανάπτυξη του. ·         Ο δάσκαλος είναι καθοδηγητής κι εμψυχωτής	Παλιά παιδαγωγική: ·         αποστήθιση            αυταρχική και καταπιεστική συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στους μαθητές, χωρίς ίχνος κατανόησης ή ευαισθησίας
	Στάση δασκάλου: • μας έδερνε κατάσαρκα με το βούρδουλα Βία • μας έδινε βουρδουλιές στ' αυτιά, ωσότου έβγαινε αίμα.  • αταξίες δε θέλει, μήτε γέλια, μήτε φωνές στο διάλειμμα· και σταυρό τα χέρια. • «Δε λέω λόγια, θα δείτε έργα!» Απειλές . • μας ξεκούμπωνε, μας κατέβαζε τα πανταλονάκια • Μα για να καταλάβετε καλύτερα, να κρατάει καθένας σας κι από ένα αυγό· όποιος δεν έχει αυγό, ας φέρει βούτυρο!

Σχέσεις παιδιών / γονιών

Από τη μια μεριά βλέπουμε την τρυφερή και ευαίσθητη στάση της μάνας, η οποία προσπαθεί να εμψυχώσει και να στηρίξει το μικρό παιδί στην καινούρια εμπειρία της ζωής του (πρώτη μέρα στο Δημοτικό Σχολείο) κρεμώντας στο λαιμό του το χρυσό σταυρουλάκι της βάφτισης και δίνοντάς του να μυρίζει ένα κλωνί βασιλικό.

Από την άλλη μεριά βλέπουμε την αυστηρή και ψυχρή στάση του πατέρα του. Ο πατέρας παρουσιάζεται δυναμικός και σοβαρός, αλλά ποτέ δεν έχει δείξει στο παρελθόν την παραμικρή τρυφερότητα στο γιο του. Έτσι, όταν τον χαϊδεύει για πρώτη φορά, την ημέρα που τον συνοδεύει στο σχολείο, ο μικρός μένει έκπληκτος και απορεί. Η ξαφνική και απρόσμενη κίνηση τρυφερότητας του πατέρα αντί να τον αποφορτίσει (= να τον χαλαρώσει) τον τρομάζει και τον κάνει να αισθανθεί σύγχυση, διότι κάτι τέτοιο δεν έχει ξανασυμβεί.

Πρόκειται για μία παλαιότερη αντίληψη αγωγής σύμφωνα με την οποία οι γονείς (και ιδιαίτερα ο πατέρας) αποφεύγουν τις εκδηλώσεις αγάπης και τρυφερότητας απέναντι στα παιδιά τους, τα κρατούν σε απόσταση και τους επιβάλλουν πειθαρχία. Έχουμε ένα μοντέλο πατριαρχικής οικογένειας, όπου ο πατέρας είναι ο απόλυτος κυρίαρχος και εξουσιαστής όλων.

 Αφηγηματικοί Τρόποι:

 Περιγραφή Υπάρχουν σύντομες περιγραφές του μικρού παιδιού πριν πάει στο σχολείο, του πρώτου δασκάλου, και του δασκάλου της τετάρτης Δημοτικού, που κάνουν το κείμενο πιο παραστατικό και ζωντανό.

 Διάλογος   ανάμεσα στον πατέρα και τον πρώτο δάσκαλο ανάμεσα στο μικρό μαθητή και το δάσκαλο της τετάρτης.. μας πληροφορεί για τη συναισθηματική κατάσταση των ηρώων, το ύφος τους , κάνει το κείμενο πιο ζωντανό και παραστατικό

  Αφήγηση : - Επειδή αφηγείται σε α΄ πρόσωπο (εγώ) λέγεται πρωτοπρόσωπη και μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε το κείμενο ως αυτοβιογραφικό - παρουσιάζει τα γεγονότα με χρονολογική σειρά. - Επειδή συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής (είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας) λέγεται ομοδιηγητικός αφηγητής

Σχήματα λόγου:

Μεταφορές – παρομοιώσεις – προσωποποίηση 

«Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου» (μεταφορά)

«ήμουν σαν μικρό καταστολισμένο σφαγάρι» (παρομοίωση)

«»Είχε φέρει μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θαταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική.» (προσωποποίηση)

Ύφος-Γλώσσα:

ΥΦΟΣ

Απλό, άμεσο, ειρωνικός τόνος, χιουμοριστικά στοιχεία

ΓΛΩΣΣΑ

Απλή, δημοτική, στρωτή, ευχάριστη, με πολλά ιδιωματικά στοιχεία (ή ιδιωματισμούς), δηλαδή στοιχεία της τοπικής διαλέκτου που στην προκειμένη περίπτωση είναι η κρητική (πχ τυλιγαδίζουν, αντρειευούμουν, μυρίζουμαι, κλπ)

 Ειρωνεία -κι είχε φέρει, λέει, μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. - — Πού είναι, κυρ δάσκαλε, ρώτησα, η Νέα Παιδαγωγική; γιατί δεν έρχεται στο σκολειό;

Μα για να καταλάβετε καλύτερα, να κρατάει καθένας σας κι από ένα αυγό· όποιος δεν έχει αυγό, ας φέρει βούτυρο! -Ο θαλασσοπόρος και εξερευνητής Χριστόφορο Κολόμβο προσπαθεί να αποδείξει πως ναι μεν αυτό που έκανε ήταν εύκολο, αλλά εύκολο, επίσης, ήταν και το στήσιμο ενός βρασμένου αυγού στο τραπέζι. Όταν οι συνδαιτυμόνες απάντησαν ότι είναι αδύνατον το αυγό να σταθεί όρθιο, ο Κολόμβος πήρε στα χέρια ένα βρασμένο αυγό και σπάζοντάς το ελαφρά το έστησε. «Βλέπετε», τους είπε, «η σκέψη είναι δύσκολη».  Ο δάσκαλος απαιτεί από τους μαθητές να του φέρουν φαγώσιμα δώρα

 Χιούμορ -όταν αναφέρεται στο δάσκαλο της α΄ τάξης και τον φαντάζεται με κέρατα - Όταν αναφέρεται στη Νέα Παιδαγωγική και την ταυτίζει με γυναίκα.

Πηγές:

https://www.slideshare.net/ssuserd078fa/5-80102575
http://fk-thess2010.blogspot.com/