Ιλιάδα Α, 106-188 , ανάλυση

 Ομήρου, Ιλιάδα

«Η σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα»

(Ραψωδία Α, στ. 106-188) 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ

1 ος λόγος του Αγαμέμνονα (106-121)

- αποκαλεί τον Κάλχα μάντη κακών (Αυλίδα – θυσία της Ιφιγένειας)

- τον κατηγορεί (μνησικακία του Αγαμέμνονα, μετάθεση ευθύνης – δεν σκέφτεται τη δική του ευθύνη

- παρουσιάζει τις αρετές της Χρυσηίδας: ιδανικός τύπος γυναίκας και τη συγκρίνει με τη Κλυταιμνήστρα (σύζυγος- βασίλισσα).

 Έτσι εξηγεί:

- γιατί δεν την επέστρεψε στον πατέρα της

-το ότι η επιστροφή της θα είναι απόδειξη της μεγαλοψυχίας του ηγέτη Αγαμέμνονα, που θυσιάζει

κάτι πολύτιμο για το καλό του στρατεύματος

- υποχώρηση Αγαμέμνονα με όρους

- υποχωρεί στο θείο, όχι στους ανθρώπους

- το αντάλλαγμα που ζητά δείχνει εγωκεντρισμό, αρχηγικό ρόλο (είναι ζήτημα ηθικής τάξης να αποκατασταθεί ο ηγέτης)

-εξυπηρετείται η οικονομία του έπους (προώθηση της υπόθεσης)

1 ος λόγος του Αχιλλέας (122-130)

- απαντά ο Αχιλλέας και όχι ο μάντης, γιατί:

• - ο ποιητής δεν εκθέτει ιερό πρόσωπο
• -εξυπηρετείται η οικονομία του έπους (για να οδηγηθούμε στη σύγκρουση Αγαμ και Αχ)
• - έχει υποσχεθεί με όρκο ότι θα τον προστάτευε τον μάντη

- αντιθετικοί χαρακτηρισμοί: «ένδοξε» (απόδοση τιμής) - «περισσά φιλόπλουτε» (απόδοση μομφής)

- η επιχειρηματολογία στηρίζεται στην αντικειμενική πραγματικότητα (δεν υπάρχουν λάφυρα)

- υπόσχεση για ανταμοιβή στο μέλλον (αόριστη)

- προοικονομία για την άλωση της Τροίας (στ. 129-130)

- πληροφορίες για πολεμικές πρακτικές (ληστρικές επιδρομές, λαφυραγώγηση)

- χρήση α΄ πληθυντικού προσώπου: η αντιπαράθεση όχι προσωπική (μιλά ως εκπρόσωπος του στρατού)

2 ος λόγος του Αγαμέμνονα (131-148)

- υπογραμμίζει ότι δε θα δεχτεί να εξαπατηθεί: μεταφέρει την αντιπαράθεση σε προσωπικό επίπεδο

- απαιτητικός («δώρο ισότιμο της αρεσκείας μου»)

- απειλητικός («θα έρθω με τα χέρια μου να πάρω»)

- υπερόπτης και αλαζονικός (εκμεταλλεύεται την αρχηγική του θέση (αλαζονεία εξουσίας), παρεμβαίνει στη σφαίρα δικαιοδοσίας άλλων αρχηγών, τους οποίους δε σέβεται και περιφρονεί)

- επίδειξη ευσέβειας (επιστροφή Χρυσηίδας -προσφορά εκατόμβης)

- ορίζει τον Αχιλλέα αρχηγό της αποστολής (υπό άλλες συνθήκες θα ήταν τιμητικό, εδώ όμως ακούγεται ως ειρωνεία και φορτίζει την ατμόσφαιρα)

2 ος λόγος του Αχιλλέα (149-172)

- οργισμένος, επιθετικός, προκλητικός («πανουργότατε», «μ’ αναίδεια ενδυμένε», «σκυλοπρόσωπε»)

- υπογραμμίζει ότι η πανελλήνια τρωική εκστρατεία έγινε για οικογενειακούς λόγους πράγμα που φαίνεται να ξέχασε ο Αγαμέμνονας = αχάριστος και αγνώμων

- νιώθει κατ’ εξακολούθηση αδικημένος από τη μοιρασιά («κι ίσια με σε δώρο καλό δεν έχω εγώ ποτέ μου», στ.164 -«τρανό συ παίρνεις δώρο κι εγώ με δώρο μικροστό κι αγαπητό γυρίζω», στ. 167-8)

- απειλητικός («στη Φθία τώρα αναχωρώ»)

- η αντιπαράθεση γίνεται προσωπική

3 ος λόγος του Αγαμέμνονα (173-188)

- αδιάφορος («φύγε αν το θέλεις ... εγώ δεν σε παρακαλώ»), περιφρονητικός («κοντά μου υπάρχουν κι άλλοι να με δοξάσουν»), επιθετικός («συ είσαι ο μισητός μου»)

- θεωρεί στήριγμά του τον Δία: επική ειρωνεία

- υποβαθμίζει τον Αχιλλέα («κι αν είσαι τόσο δυνατός είναι θεού το δώρο»)

- απειλητικός (θα πάρει τη Βρισηίδα): όπως ο ίδιος υποχωρεί μπροστά στο θεό Απόλλωνα και ο Αχιλλέας θα υποχωρήσει μπροστά στον αρχιστράτηγο.

- κάνει επίδειξη δύναμης και δίνει μάθημα εκφοβισμού στους άλλους στρατηγούς

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

 Η έννοια της τιμής: αποτελεί το υπόβαθρο της σύγκρουσης Αγαμέμνονα – Αχιλλέα.

Τα λάφυρα ήταν σημαντικά όχι μόνο ως υλικά αγαθά, αλλά ήταν ένδειξη τιμής σε όποιον τα αποκτούσε

(σήμαιναν αναγνώριση της αξίας του). Η αφαίρεσή τους ήταν προσβολή της τιμής του ήρωα. Για τον

Αχιλλέα η έννοια της τιμής συνδέεται με την αξία του ως πολεμιστή. Για τον Αγαμέμνονα η έννοια της

τιμής συνδέεται με το κύρος που του δίνει η εξουσία του.

[Στη δημοκρατική Αθήνα τον 5 ο αι. π.Χ. «άτιμος» ονομάζεται αυτός που στερείται τα πολιτικά του

δικαιώματα.]

- Όρκος

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ -ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

- Ο ιδανικός τύπος γυναίκας της εποχής:

-Να ξεχωρίζει στην κλάση (καταγωγή), στο ανάστημα (ομορφιά: εξωτερική εμφάνιση), στη γνώμη (σύνεση:.εσωτερική ποιότητα), στα έργα (γυναικείες ασχολίες).  Η γυναίκα ως «γέρας» = λάφυρο πολέμου: αυτό δείχνει ότι η γυναίκα ήταν ένα ‘αντικείμενο’

Αγώνας λόγων: Αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο ήρωες με τα λόγια.

Η οργάνωση του ελληνικού στρατοπέδου στην Τροία

- Πολιτικές διαδικασίες:συνέλευση, ιεραρχία, σχέσεις των αρχηγών με τον αρχιστράτηγο

- Στρατιωτικές πρακτικές:Ληστρικές επιδρομές, διανομή λείας μεταξύ των αρχηγών

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Οικονομία του έπους: υποχώρηση Αγαμέμνονα με όρους, απαντά ο Αχιλλέας και όχι ο Κάλχας

 Προοικονομία: στ. 129-130

Επική ειρωνεία: στ. 176

Ο αγώνας λόγων: πρόκειται για τους λόγους (μοτίβο των λόγων ή ρήσεων) που προηγούνται της

μονομαχίας μεταξύ δύο ηρώων. Με άλλα λόγια πρόκειται για μια μονομαχία με τα λόγια.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Ο Αγαμέμνονας μετατρέπει την αντιπαράθεση σε προσωπική σύγκρουση.

 Ο Αχιλλέας στον 1 ο λόγο του μιλά ως εκπρόσωπος του στρατού. Η αντιπαράθεση είναι ‘αντικειμενική’. Στον 2 ο λόγο του μιλά προσωπικά. Η αντιπαράθεση είναι υποκειμενική-προσωπική.

https://fk-thess2010.blogspot.com/