χρονογραμμή : Δύο γράμματα της Χαράς. Θ. Βαλτινός. ανάλυση, φύλλο εργασίας

Δύο γράμματα της χαράς. Θ. Βαλτινός. ανάλυση, φύλλο εργασίας

Ξέρεις τι δείχνουν οι εικόνες; Είναι αντικείμενα μεταναστών.....

Φύλλο εργασίας

1) Φεύγεις για εργασία σε μια μακρινή χώρα. Ποια προβλήματα πιστεύεις πως θα αντιμετωπίσεις;

2)Πιστεύεις πως θα είχαν τα ίδια προβλήματα και οι μετανάστες 60 χρόνια πριν. Τι έχει αλλάξει;

Παρουσιάζοντας όρους και βασικά γεγονότα:

3) Οι μαθητές ερευνούν τους όρους «μετανάστευση» και «ελληνική διασπορά». Μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ακόλουθοι σύνδεσμοι της Wikipedia:

https://el.wikipedia.org/wiki/Μετανάστευση

4) Στην αρχή του πρώτου γράμματος της η Χαρά γράφει για τα περιοδικά: «Εδώ αργούν να έλθουν, μήνα και παραπάνω». Εντοπίστε στον παγκόσμιο γεωγραφικό χάρτη τα βασικά σημεία προορισμού των Ελλήνων μεταναστών στη δεκαετία του 1960 (Γερμανία, Αυστραλία, ΗΠΑ, Καναδάς, Νότια Αφρική) και προσπαθήστε να βρείτε τις χιλιομετρικές αποστάσεις από την Ελλάδα.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CF%8C%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

https://www.google.com/maps/

5)Ποια νομίζετε πως ήταν η σημασία των επιστολών ως μέσου επικοινωνίας με την πατρίδα στο παρελθόν.

6) Και στα δύο γράμματα γίνονται πολλές αναφορές σε πρόσωπα της οικογένειας και σε οικογενειακές καταστάσεις. Ποια σημασία έχουν οι οικογενειακοί δεσμοί για τη Χαρά αλλά και για τους παραλήπτες των επιστολών της, τη Μαρία και τον Λουκά;

7)Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν τα άτομα που αναφέρονται στις επιστολές ως αποτέλεσμα της μετανάστευσης σε ξένη χώρα;

8)Ποια είναι η ψυχολογική τους κατάσταση; Τι είδους συναισθήματα εκφράζονται στα γράμματα;

9)Γιατί η Χαρά χρειάστηκε να επισκεφτεί τον γιατρό αρκετές φορές και πώς αντιμετωπίζει τα προβλήματά της;

10)Ποια εντύπωση σας δημιουργεί το γεγονός ότι στο υστερόγραφο της πρώτης επιστολής ο Γεράσιμος υπογράφει με το αγγλικό όνομα Jerry;

11) Το υστερόγραφο του δεύτερου γράμματος το γράφει η Άννα, η μεγαλύτερη κόρη της Χαράς, που πρέπει να είναι στην ηλικία των 8 περίπου ετών. Η Άννα δε συμμερίζεται τις ανησυχίες της μητέρας της. Πώς αντιμετωπίζει εκείνη τη μετανάστευση της οικογένειας στη Νότια Αφρική;

12) Περιγράψτε τους τρεις διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους τα μέλη της οικογένειας (Χαρά, Γεράσιμος, Άννα) βιώνουν την ξενιτιά.

13) Συγκεντρώστε πληροφορίες για τα ελληνικά Βιβλία που αναφέρονται στις δύο επιστολές (Οι Πανθέοι, Στα χρόνια της σκλαβιάς, Τα κάστρα του Μωριά). Σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές, γράψτε ένα σύντομο κείμενο με σκοπό να εξηγήσετε τον ρόλο του ελληνικού Βιβλίου στη ζωή των ξενιτεμένων, της Χαράς και της Άννας.

14) Μπορείς να βρεις εικόνες και τραγούδια που να αναφέρονται στην ξενιτιά;

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Η αλληλογραφία ως μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας.
Οι οικογενειακοί δεσμοί και η νοσταλγία της πατρίδας.
Κοινά χαρακτηριστικά της ζωής των μεταναστών και ατομικές ιδιαιτερότητες στον τρόπο που βιώνουν και αντιδρούν συναισθηματικά στις διάφορες καταστάσεις.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Το κείμενο του Βαλτινού έχει πειραματικό χαρακτήρα και συντίθεται σε μεγάλο βαθμό από ασύνδετα μεταξύ τους κείμενα. Πρόκειται για επιστολές που εκφράζουν την ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία και επαφή με τα αγαπημένα πρόσωπα, τις οποίες αναπαράγει ο συγγραφέας μιμούμενος πιστά τη γλώσσα, την ψυχολογία και το συναίσθημα των υποθετικών αποστολέων, και ιδιαίτερα της Χαράς, μητέρας της ελληνικής οικογένειας των μεταναστών. Ένα βασικό χαρακτηριστικό, λοιπόν, είναι η απουσία αφηγητή.

Αναφορά του στα βασικά γνωρίσματα της ελληνικής κοινωνίας στη δεκαετία του '60: το φαινόμενο και τις συνέπειες της μαζικής μετανάστευσης με κύριο σκοπό την εύρεση εργασίας, τα συντηρητικά ήθη και τις παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με τον ρόλο της γυναίκας (οικοκυρά), τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς και την ανάγκη της ανθρώπινης επικοινωνίας, τη συχνή αλληλογραφία, που αναπλήρωνε την έλλειψη σωματικής επαφής με την πατρίδα και τα αγαπημένα πρόσωπα κ.ά.

Τα γράμματα της Χαράς στα αδέρφια της δεν κρύβουν τη μεγάλη ψυχολογική πίεση που νιώθει η μετανάστρια οικοκυρά, η οποία, εξαιτίας της εσώκλειστης ζωής αλλά και της αρνητικής ψυχολογικής διάθεσης που εμφανίζει, έχει, μάλλον σοβαρά («Ο γιατρός μού έδωσε ηρεμιστικά αλλά δε με βοηθάν και πολύ»), προβλήματα προσαρμογής στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Η ίδια πάντως αναφέρει κάποιες προσδοκίες της για βελτίωση της θέσης της με την ένταξή της στην εργασία, καθώς μαθαίνει να χειρίζεται τα μηχανήματα στο γραφείο του άντρα της. Σε αντίθεση με τη Χαρά που εξαρτά την καθημερινή της επιβίωση («Για μένα τώρα εδώ ένα γράμμα είναι μεγάλη υπόθεσις») από τα υποκατάστατα της πατρίδας (περιοδικά, μνήμες, αλληλογραφία, έντονο οικογενειακό ενδιαφέρον), τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας δείχνουν μεγάλη προσαρμοστικότητα στη χώρα υποδοχής, πλήρη αποδοχή της νέας κατάστασης και εναρμόνιση με το περιβάλλον.

Πιο χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της οικείωσης είναι η χρήση του αγγλοπρεπούς Jeny από πλευράς του Γεράσιμου. Μεγάλη προσαρμοστικότητα δείχνουν επίσης οι δύο μικρές κόρες της Χαράς, γεγονός που την ανησυχεί και την προβληματίζει αρκετά, γιατί φοβάται μήπως εξασθενήσει πολύ τη συναισθηματική τους σχέση με την πατρίδα, μήπως ξεχάσουν τα ελληνικά, μήπως τους λείψει η ηθική διαπαιδαγώγηση γύρω από την εθνική ιστορία, τα ήθη και τις παραδοσιακές ελληνικές αξίες.

Έτσι τα διάφορα άγχη της Ελληνίδας μητέρας λειτουργούν καταλυτικά στην κοινωνική και ατομική ψυχολογία της, τη γεμίζουν με ποικιλόμορφες ενοχές και ευθύνες απέναντι στα πρόσωπα του στενού (Νότιος Αφρική) και του οικείου (Ελλάδα) οικογενειακού της περίγυρου και επιβαρύνουν την ψυχολογία της, όπως παρακολουθούμε μέσα από τα δύο γράμματά της. Θα πρέπει να αντιληφθούμε τις ανησυχίες της Χαράς συσχετίζοντας τη στάση της με τη γενικότερη νοοτροπία που επικράτησε ―και σε μεγάλο βαθμό επικρατεί― στις ελληνικές και άλλες κοινότητες που λειτούργησαν ―και λειτουργούν― στη διασπορά (οι στενοί δεσμοί με τα μέλη της κοινότητας, ενδογαμίες, διατήρηση της παράδοσης, διαφύλαξη της εθνικής ταυτότητας κ.ά.).

Η νοοτροπία αυτή εμφανίζεται από τη μια μεριά να έχει ζωτική σημασία για την ύπαρξη της κοινότητας, από την άλλη όμως απομονώνει αρκετά τα μέλη της και τους στερεί τη δυνατότητα μιας δημιουργικής, απελευθερωμένης από στερεότυπες αντιλήψεις, πολιτισμικής σύνθεσης ανάμεσα στον εθνικό και στον ξένο τρόπο ζωής. Θα πρέπει εξίσου να αναδειχτεί η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία των υπόλοιπων μελών της οικογένειας, τα οποία, ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι η Χαρά, εκφράζουν τον μέσο όρο του ελληνικού μεταναστευτικού ρεύματος, η ύπαρξη του οποίου και θετικές συνέπειες είχε για την Ελλάδα αλλά και ενίσχυσε σημαντικά την οικονομική και κοινωνική θέση μεγάλου μέρους του ελληνισμού της διασποράς (από τα αρχαία χρόνια ως τη δεκαετία του '60).

Καλό θα ήταν επίσης, επικαλούμενοι σύγχρονα κυρίως παραδείγματα, να αναδειχθεί η έννοια της πολυπολιτισμικής κοινωνίας και στη διαχρονική της σημασία τόσο για την ιστορική τύχη του ελληνισμού όσο και για τη σύγχρονή μας κοινωνική πραγματικότητα, με αναφορά στην αντιστροφή των ρόλων για τους Έλληνες: η Ελλάδα ήταν παραδοσιακά χώρα μεταναστών, τα τελευταία όμως χρόνια δέχεται μετανάστες και όλοι οι μαθητές διαθέτουν κάποια εμπειρία από αυτή την αντιστροφή.

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/B-dio-gramata.htm

Ύφος απλό / λαϊκό / οικείο / φυσικό, διανθισμένο με χιουμοριστικά στοιχεία/Στοιχεία προφορικότητας μέσω συνεχών ερωτήσεων και παρενθετικών σχολίων.

Ο λόγος της Χαράς είναι πιο γρήγορος/ κοφτός (βλ. σύντομες φράσεις, π.χ. Ελπίζω … γραφείο) Ο γρήγορος αυτός ρυθμός συνάδει με την κακή συναισθηματική της κατάσταση.