Ζητείται ελπίς
Αντώνης Σαμαράκης
Λογοτεχνία Γ Γυμνασίου
Ανάλυση- Φύλλο εργασίας
Ο Αντώνης Σαμαράκης γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά .Στη Κατοχή συμμετείχε στην Αντίσταση. Το 1944 συνελήφθη από τους ναζί και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ύστερα από περιπέτειες κατάφερε να ξεφύγει. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της Ουνέσκο ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας.
Εμφανίστηκε ως πεζογράφος το 1954 με τη συλλογή διηγημάτων Ζητείται ελπίς. Αυτά τα κείμενα εμπεριέχουν εκείνα τα στοιχεία που στα επόμενα χρόνια θα χαρακτηρίσουν το έργο του Σαμαράκη. Αποτελούν κραυγές διαμαρτυρίας για την αλλοτρίωση του μεταπολεμικού ανθρώπου ο οποίος ζει μέσα στο φόβο και την ανασφάλεια. Τα έργα του αγαπήθηκαν πολύ τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό και η επιτυχία τους οφείλεται στην παγκοσμιότητα των ηρώων του. Αυτοί αντιπροσωπεύουν το σύγχρονο άνθρωπο που συνθλίβεται από τους μηχανισμούς του κράτους και την αδιαφορία. Το έργο του : Αρνούμαι (1961), Το διαβατήριο (1973) και ένα μυθιστόρημα, Το λάθος (1965).
Η πεζογραφία του Αντώνη Σαμαράκη τοποθετείται στο χώρο της κοινωνικής καταγγελίας. Μέσα από τα έργα του προβάλλει έντονη η αγωνία για την πορεία του σύγχρονου κόσμου, η κοινωνική συνείδηση και η ανθρωπιστική κοσμοθεωρία του συγγραφέα. Η γλώσσα του είναι απλή, χωρίς επιτηδευμένο ύφος, ξεχωρίζει κυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ευρηματικότητα στην εξέλιξη και το τέλος της δράσης και η συχνή χρήση οπτικής χρήσης του λόγου (κείμενα δακτυλογραφημένα, σκίτσα, κ.α.).
Υπήρξε επίσης από τους εμπνευστές, θερμότατος υποστηρικτής και πρόεδρος της επιτροπής του θεσμού Βουλή των Εφήβων».
Ο Σαμαράκης δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Ζητείται ελπίς», στην οποία και ανήκει το ομώνυμο διήγημα, το 1954, 10 χρόνια μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και 5 χρόνια μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου (1946-1949). Η εποχή είναι δύσκολη όχι μόνο για την Ελλάδα που ζει το διχαστικό μετεμφυλιακό κλίμα , αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο, που ζει την ένταση των εξοπλισμών, τον φόβο του πυρηνικού ολέθρου και τη γενικότερη ανησυχία του ψυχρού πολέμου.
Β παγκόσμιος πόλεμος: https://filologosab.blogspot.com/2016/04/1939-1945.html
https://www.youtube.com/watch?v=xeSYvXbZ0jk&t=193s
Ελλάδα και Β παγκόσμιος πόλεμος:
https://filologosab.blogspot.com/2016/04/blog-post_20.html
Με τον όρο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος εννοούμε την περίοδο ενόπλων συγκρούσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και των ανταρτικών δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (υπό τον έλεγχο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας). Διήρκεσε από τον Μάρτιο του 1946 έως τον Αύγουστο του 1949 και είχε ως αποτέλεσμα την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Ο Ελληνικός Εμφύλιος θεωρείται διεθνώς ως η πρώτη πράξη του ψυχρού πολέμου στη μεταπολεμική ιστορία και ήταν η πολεμική σύγκρουση με τις μεγαλύτερες απώλειες που γνώρισε η χώρα από το 1830 έως σήμερα.
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/5204/Istoria_G-Gymnasiou_html-empl/index12_54.html
Ο αιματηρός πόλεμος της Κορέας (1950-53) οδήγησε στον διαμερισμό της κορεατικής χερσονήσου σε δύο ανεξάρτητα κράτη: Την Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας (Βόρεια Κορέα) και την Δημοκρατία της Κορέας (Νότια Κορέα).
Ο Α΄ πόλεμος της Ινδοκίνας(Βιετνάμ). Πόλεμος των Βιετναμέζων για ανεξαρτησία από τη γαλλική αποικιοκρατία. Γάλλοι στρατιώτες μάχονται σε ενέδρα των Βιετμίνχ το 1952. Η σύγκρουση έληξε με τους Γάλλους να ηττούνται στο Ντιέν Μπιέν Φου το 1954, και την επακόλουθη εξάλειψη της παρουσίας τους στην Ινδοκίνα.
Το 1954, 10 χρόνια μετά το τέλος του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου και 5 χρόνια μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου (1946-1949) ο Σαμαράκης δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Ζητείται ελπίς», στην οποία και ανήκει το ομώνυμο διήγημα. Η εποχή είναι ιδιαίτερα δύσκολη όχι μόνο για την Ελλάδα που ζει το διχαστικό μετεμφυλιακό κλίμα , αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο, που ζει την ένταση των εξοπλισμών, τον φόβο του πυρηνικού ολέθρου και τη γενικότερη ανησυχία του ψυχρού πολέμου. Η Αθήνα βγαίνει από μια δεκαετία γερμανικής κατοχής και εμφύλιου πολέμου με μεγάλα προβλήματα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Επικρατεί αστάθεια στην πολιτική ζωή. Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι βασιλευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Στην εξουσία βρίσκεται η Δεξιά, ενώ η Αριστερά μετά τον εμφύλιο τίθεται εκτός νόμου και διώκεται. Το μεγαλύτερο μέρος του λαού ζει στη φτώχεια.H επαρχία εγκαταλείπεται με αποτέλεσμα την αστυφιλία, την ανεργία και στη συνέχεια τη μετανάστευση στο εξωτερικό. Ιστορικά στοιχεία για τη δεκαετία του ΄50Το διήγημα ανήκει στην ομώνυμη συλλογή διηγημάτων, που εκδόθηκε το 1954 και έκτοτε γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό. Στο διήγημα αυτό, όπως και σε όλο το έργο του Σαμαράκη, διακρίνουμε το λιτό ύφος και τη γοργή αφήγηση, το συνδυασμό κοινωνικού προβληματισμού και ψυχολογικής παρατήρησης μέσα σε μια ατμόσφαιρα ιδεολογικής κρίσης και υπαρξιακού άγχους, που χαρακτηρίζει τη μεταπολεμική εποχή.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διηγήματος είναι:
– Η αοριστία τόπου και χρόνου, καθώς και η ανωνυμία του ήρωα.
– Η ιστορία είναι μονοπρόσωπη, καθώς κάποια άλλα πρόσωπα λειτουργούν ως σκιώδεις παρουσίες και φευγαλέες φιγούρες.
– Το διήγημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως «στατικό», γιατί λείπει η δράση και η κίνηση, καθώς ο ήρωας είναι καθηλωμένος στο χώρο του καφενείου και λειτουργεί αποκλειστικά ως αναγνώστης εφημερίδας. Ωστόσο η αφηγηματική αδράνεια αντικαθίσταται και αναπληρώνεται από μια άλλη δράση που ο ήρωας του διηγήματος τη ζει ως εσωτερική ένταση.
Θέμα: Η απογοήτευση και η διάψευση των ελπίδων για ειρήνη στην ανθρωπότητα μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο (θυμάστε πως τέλειωσε?
Ενότητες:
1η ενότητα: «Όταν μπήκε στο καφενείο… ΖΗΤΕΙΤΑΙ πιάνο προς αγοράς»: Διαβάζοντας την εφημερίδα στο καφενείο.
2η Ενότητα: «Σκέψεις γυρίζανε… Δεν μπορεί παρά να ’χουν»: Συναισθήματα και σκέψεις.
3η ενότητα: Αναζήτηση ελπίδας «Ξανάριξε μια ματιά… στο αυριανό φύλλο»:
Περιεχόμενο: Κοινωνικό και πολιτικό
Στόχος: Να γίνει εμφανής η ματαίωση που αισθάνεται η ανθρωπότητα μετά τον πόλεμο και η αγωνία της για ένα μέλλον που δεν αφήνει περιθώρια για ελπίδες
Αφήγηση και αφηγηματικά στοιχεία: Τριτοπρόσωπη. Αφηγητής ετεροδιηγητικός και παντογνώστης και η εστίαση μηδενική. Ο ήρωας της ιστορίας είναι το μόνο πρόσωπο. Η ανωνυμία δηλώνει ότι είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των ανθρώπων της εποχής. Το ίδιο σημαίνει και η αοριστία χώρου (κάποιο καφενείο σε κάποια μεγάλη πόλη) και χρόνου (μετά τον Β' Παγκόσμιο).
Ο αφηγητής αφηγείται την ιστορία παραθέτοντας εναλλάξ στοιχεία της εξωτερικής πραγματικότητας (το καφενείο, η εφημερίδα, οι ειδήσεις, οι ενέργειες του ήρωα, οι κινήσεις του ήρωα, το σούρουπο, το είδωλο του στο καθρέφτη, τα τρόλεϊ, το πλήθος, τα τσιγάρα και ο πωλητής, το ξαναδιάβασμα της εφημερίδας) με στοιχεία του εσωτερικού κόσμου (σκέψεις για ενδεχόμενο νέου πολέμου, προβληματισμός για την έναρξη συνεχόμενων τοπικών πολέμων, διάψευση ελπίδας για παγκόσμια ειρήνη, ιδεολογική σύγχυση, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, έλλειψη πίστης σε ιδεολογίες, αναδρομή στις ελπίδες του παρελθόντος και συνειδητοποίηση της απουσίας ελπίδας, μνεία των συγγραφικών του πονημάτων ) ή συναισθήματα του ήρωα (Απογοήτευση και απελπισία για την διάψευση των ελπίδων του, ανασφάλεια για την κατάσταση της κοινωνίας και το μέλλον του κόσμου, πανικό και υπαρξιακή αγωνία στη σκέψη της απώλειας της ελπίδας, φόβο για το μέλλον, μικρή και παράλογη ελπίδα μετά την σκέψη να εκφράσει την υπαρξιακή του αγωνία μέσω μιας αγγελίας. )
Οι άνθρωποι μετά τον πόλεμο πίστεψαν σε μια καλύτερη ζωή, σε ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη. Η διάψευση φαίνεται από τα αποσπάσματα της εφημερίδας που παρατίθενται (κατά σειρά: τεταμένη παγκόσμια πολιτική σκηνή με τοπικούς πολέμους, απειλή από ραδιενέργεια, κίνδυνος νέου πολέμου, προβληματική οικονομία και εξαθλίωση χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων , απελπισία στα όρια της αυτοκτονίας. μιμητισμός και αλλοτρίωση άρχουσας τάξης). Η ειδησεογραφία λειτουργεί στο μυαλό του ήρωα ως αφορμή και όχι αιτία. (Δες:Δεν έφταιγε η εφημερίδα....) για να προοικονομήσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν οι άνθρωποι της εποχής. Φόβο για νέο πόλεμο (η σκιά του 3ου... στην Ινδοκίνα σήμερα αύριο..., Ο πόλεμος, η βόμβα υδρογόνου..., ... πως ο εφιάλτης του πολέμου δεν θα στοίχειωνε πια τη γή μας..., ... Την ειρήνη, τη βαθειά τούτη λαχτάρα που κρέμεται από μια κλωστή., Η σκια του καινούριου πολέμου),αρνητικά συναισθήματα, σύγχυση και κοινωνική αθλιότητα (είχε ιδρώσει, αυτοκτονίες για οικονομικούς λόγους, Σκεφτότανε τη φτώχεια, την αθλιότητα..., την ταραχή που είχε μέσα σου..., διάψευση από κάθε λογής ιδεολογίες, οι δυο αυτοκτονίες, Άγγιζε θέματα του καιρού μας: τον πόλεμο, την κοινωνική δυστυχία...). Και, πάνω απ' όλα, την ματαίωση, την διάψευση και , τελικά, την απουσία ελπίδας που διατρέχει όλο το απόσπασμα και εμφανίζεται καθαρότερα σε αρκετά σημεία με την χρήση των λέξεων ελπίζω και ελπίδα .
Ωστόσο μέσα στην απελπισία του ο ήρωας αφήνει να διαφανούν κάποιες χαραμάδες ελπίδας (Βέβαια άλλοι θα 'χουν ελπίδα, σκέφτηκε. Δεν μπορεί παρά να 'χουν!) ή και από την ίδια την απέλπιδα ενέργεια του (την αγγελία) και την όρεξη με την οποία όρμησε να την πραγματοποιήσει.
Στο τέλος ο ήρωας βρίσκει το κουράγιο να υψώσει φωνή διαμαρτυρίας να αντισταθεί στην καταπίεση και να σηκώσει το αναστημά του. Δε θέλει να είναι πια ένα άβουλο παθητικά καταπιεσμένο και χειραγωγημένο ον. Θέλει να έχει άποψη και να παίξει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των πραγμάτων,να είναι ένα ελεύθερο σκεπτόμενο όν.
Ο ήρωας αντιλαμβάνεται ότι η παθητική στάση οδηγεί σε αδιέξοδο και αποφασίζει να δράσει. Η βιασύνη του δηλώνει την προσπάθειά του να αντιδράσει στον εφησυχασμό, διασώζοντας έτσι μια χαραμάδα ελπίδας, την πίστη στον άνθρωπο. Θέλει να φανερώσει με την αγγελία του αυτό που λείπει από τον καθένα μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου: Λείπει η ελπίδα. Θα την ψάξει μέσα από το σπαρακτικό «ΖΗΤΕΙΤΑΙ». Η πρωτοβουλία του ήρωα δεν αλλάζει τη ροή της ιστορίας. Είναι μία πρωτοβουλία ατομική. Είναι όμως μια γραπτή κραυγή που φωνάζει ότι η ελπίδα είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ζωής, αφού γεννά την προσδοκία, τα όνειρα. Η ελπίδα είναι ο μοναδικός τρόπος διαφυγής από το αδιέξοδο που γέννησε ο πόλεμος.
Απουσιάζει η δράση και η κίνηση αφού ο ήρωας είναι καθηλωμένος στο χώρο του καφενείου και λειτουργεί αποκλειστικά ως αναγνώστης εφημερίδας. Ωστόσο η αφηγηματική αδράνεια αντικαθίσταται και αναπληρώνεται από μια άλλη δράση που ο ήρωας του διηγήματος τη ζει ως εσωτερική ένταση.
Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή λιτή και απέριττη, χωρίς εκφραστικά σχήματα. Γίνεται χρήση και λέξεων της καθαρεύουσας ή ξένης προέλευσης. Ο λόγος του είναι μικροπερίοδος, με ασύνδετα σχήματα. πράγμα που κάνει το κείμενο να ρέει γοργά.
Η χρήση λέξεων της καθαρεύουσας γίνεται κυρίως στα αποσπάσματα της εφημερίδας και αναπαράγει την επίσημη γλώσσα της εποχής που επέβαλε το συντηρητικό καθεστώς. Πέρα από το γεγονός ότι αποτυπώνουν το κλίμα της εποχής, καθώς συμπλέκονται ή συμπαρατίθενται με ξένες λέξεις (αυτούσιες ή ελληνοποιημένες) λειτουργούν ειρωνικά και σαρκαστικά εις βάρος της άρχουσας τάξης, η οποία, από τη μια,δήθεν προσπαθεί να εξευγενίσει τη γλώσσα, αλλά, από την άλλη, είναι η ίδια που τη νοθεύει με τον μιμητισμό και την αλλοτρίωση της. Την ίδια ειρωνική διάθεση προκαλεί και το γεγονός ότι η καθαρεύουσα αυτή δεν είναι ομοιόμορφη, καθώς δανείζεται στοιχεία της αρχαίας ελληνικής ή και της δημοτικής. Στο υπόλοιπο κείμενο η γλώσσα είναι δημοτική.
α) Ιστορικός χρόνος : η δεκαετία του 1950 (περίοδος του ψυχρού πολέμου).
β) Μυθικός χρόνος: Ένα απόγευμα ως το σούρουπο. Υπάρχει και μία αναδρομική αφήγηση, αναφορά ενός περιστατικού από την παιδική ηλικία του ήρωα, με το οποίο συσχετίζει την απελπισία του με τη μη αναστρέψιμη κατάσταση της υγείας της ετοιμοθάνατης θείας του. Μέσω αυτής της αναλογίας επιχειρεί να αποδώσει το μέγεθος του υπαρξιακού και ιδεολογικού αδιεξόδου του.
Ο αφηγητής αφηγείται την ιστορία παραθέτοντας στοιχεία της εξωτερικής πραγματικότητας (το καφενείο και οι καθημερινές συνήθειες των θαμώνων του, το απόγευμα, η λεωφόρος, η ανάγνωση των ειδήσεων της εφημερίδας, οι ενέργειες του ήρωα, το σούρουπο, το είδωλο του στο καθρέφτη, τα τρόλεϊ, το πλήθος, τα τσιγάρα και ο πλανόδιος πωλητής, η νέα ανάγνωση της εφημερίδας, το γράψιμο της αγγελίας) και στοιχεία του εσωτερικού κόσμου Καταγράφει τις σκέψεις του ήρωα (προβληματισμός για τους συνεχόμενους τοπικούς πολέμους και την απειλή ενός «τρίτου παγκοσμίου πολέμου», διάψευση ελπίδας για ένα νέο ειρηνικό κόσμο, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, διαπίστωση της έλλειψης πίστης σε ιδεολογίες, συνειδητοποίηση της απουσίας ελπίδας, αναδρομή στο παρελθόν, μνεία των συγγραφικών του πονημάτων που διστάζει να εκδώσει) ή τα συναισθήματα του ήρωα (Απογοήτευση και απελπισία για την διάψευση των ελπίδων του, ανασφάλεια για το μέλλον του κόσμου, κόπωση, αγωνία στη σκέψη της απώλειας της ελπίδας, φόβος για το μέλλον, ελπίδα μετά την σκέψη να εκφράσει την υπαρξιακή του αγωνία μέσω μιας αγγελίας. )
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1)Ποιο είναι το βασικό θέμα του διηγήματος;
2) Να δώσεις πλαγιότιτλους στις παρακάτω ενότητες:
- 1η ενότητα: «Όταν μπήκε… πιάνο προς αγορά»
- 2η ενότητα: «Σκέψεις… παρά να’χουν»
- 3η ενότητα: «Ξανάριξε… φύλλο»
3) Ποιος είναι ο τόπος και ο χρόνος του διηγήματος; Τι πληροφορίες μας δίνονται για τον ήρωα;
4) Τι οραματίστηκαν οι άνθρωποι μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου πολέμου και ποιος είναι τελικά ο μεταπολεμικός κόσμος;
5) Ποια είναι τα συναισθήματα του ήρωα και οι προβληματισμοί του;
6)Να βρεις και να σχολιάσεις τον αφηγητή του κειμένου.
7) Βρες στο κείμενο τίτλους των εφημερίδων της εποχής. Βρες στη συνέχεια τίτλους των σύγχρονων εφημερίδων και συμπλήρωσε τον πίνακα.
Υπάρχουν κοινά στοιχεία;
8 ) Ποιο είναι ο λόγος που ο ήρωας αποφασίζει να βάλει την αγγελία στην εφημερίδα; Συσχετίστε την απάντησή σας με τον τίτλο του διηγήματος.
9) Να σχολιάσεις την γλώσσα του κειμένου. Εντόπισε τις εκφράσεις της καθαρεύουσας που υπάρχουν στο διήγημα και εξήγησε τη λειτουργία τους.
10) Γράψε ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική εφημερίδα στο οποίο θα αναφέρεις τις σκέψεις, τις αγωνίες και τις ελπίδες σου .
11) Να ετοιμάσεις δικές σου αγγελίες με πρώτο μέρος το Ζητείται….
Παράλληλο κείμενο :Γραφείον ευρέσεως εργασίας, Μ Κουμανταρέας
Ποια είναι τα θέματα με τα οποία ασχολείται κάθε κείμενο; Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι ήρωες;
Ήρωας :Δύο άνθρωποι σε δύσκολο κόσμο,
Προβλήματα :-σκληρότητα σύγχρονου κόσμου
-ψυχρές απρόσωπες σχέσεις –συναισθήματα απελπισίας, αδιέξοδο
-προβληματισμός για όσο συμβαίνουν
Θέματα : Κουμανταρέας : θέμα δυσκολίας εύρεσης εργασίας
Σαμαράκης :προβλήματα σύγχρονου κόσμου
Ήρωες :στην πρώτη περίπτωση ο ήρωας αντιδρά σπασμωδικά και καταρρέει, ενώ στην άλλη ο ήρωας κυριεύεται από απόγνωση αλλά στο τέλος αντιδρά επαναστατεί, διεκδικεί το δικαίωμα στην ελπίδα.
Πλιάτσικας :που έχουν κρύψει την ελπίδα
https://www.youtube.com/watch?v=RX7ID9GSKkg
https://www.slideshare.net/christostsatsouris/ss-75316943
http://kapnogym.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου