Απομνημονεύματα, Μακρυγιάννης, ανάλυση

Ιωάννης Μακρυγιάννης - Απομνημονεύματα

(πεζό, απόσπασμα)

Απομνημονεύματα , Φύλλο εργασίας: https://filologosab.blogspot.com/2021/12/blog-post_10.html

 Απομνημονεύματα:   Είναι ένα κειμενικό είδος στο οποίο συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι το ίδιο πρόσωπο. Στα απομνημονεύματα περιέχονται προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα, γεγονότα τα οποία έζησε ή στα οποία είχα άμεση ή έμμεση συμμετοχή. Εκφράζονται προσωπικές, υποκειμενικές κρίσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ιστορική πηγή.

Απομνημονεύματα και Ελληνική Επανάσταση: Το 19ο αι. γράφτηκαν αρκετά Απομνημονεύματα ανθρώπων που έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση και ήθελαν να δώσουν τη δική τους μαρτυρία.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απομνημονεύματα ανθρώπων —συχνά αγράμματων— που έλαβαν μέρος στον Aγώνα και έγραψαν τη μαρτυρία τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το εμβληματικής σημασίας έργο του Mακρυγιάννη, όπως και εκείνα των Θ. Kολοκοτρώνη, Xρ. Περραιβού, Φ. Xρυσανθόπουλου ή Φωτάκου κ.ά. Στην ίδια κατηγορία συμπεριλαμβάνεται το απομνημόνευμα του ΠαναγήΣκουζέ, ο οποίος επέλεξε να επικεντρωθεί στις δραματικές εμπειρίες που έζησαν οι κάτοικοι της τουρκοκρατούμενης Aθήνας στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα.

Ο Γιώργος Σεφέρης γράφει για τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη:

Το χειρόγραφο αυτό, τυπωμένο, πιάνει πάνω από 460 πυκνές σελίδες μεγάλου σχήματος. Ο Μακρυγιάννης το αρχίζει στις 26 Φεβρουαρίου 1829, τριάντα δύο περίπου χρονών, στο Άργος, όπου τον βρίσκουμε “Αρχηγό της Εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης”, είτε καταγράφοντας παλαιότερα γεγονότα, είτε σημειώνοντας γεγονότα παρόντα σαν ένα ημερολόγιο. Περισσότερο από το μισό είναι γραμμένο, ως φαίνεται, στο Άργος, ως τα 1832. Το συνεχίζει στο Ναύπλιο και στην Αθήνα, ως τα 1840, οπότε και το κλείνει βιαστικά για να το κρύψει. Η εξουσία έχει υποψίες εναντίον του. “Είχαν μεγάλην υποψίαν από μένα” σημειώνει “και γύρευαν να μου ψάξουν το σπίτι μου να μου βρούνε γράμματα”. Το εμπιστεύεται λοιπόν σ’ ένα κουμπάρο, που το παίρνει στην Τήνο. Στα 1844, ύστερα δηλαδή από τη συνωμοσία για το Σύνταγμα, όπου παίζει μεγάλο ρόλο, και τα Σεπτεμβριανά, πηγαίνει και τα παίρνει· αντιγράφει τις σημειώσεις που κρατούσε στο αναμεταξύ με πολλές προφυλάξεις· “σημείωνα” μας λέει “και είχα έναν τενεκέ και τα ‘βανα μέσα και τα ‘χωνα” – γράφει ως τον Απρίλη του 1850, και μετά ένα χρόνο περίπου το συμπληρώνει μ’ έναν πρόλογο και μ’ έναν αρκετά μακρύ επίλογο. Η έξοχα μελετημένη έκδοση του Γιάννη Βλαχογιάννη, η μοναδική που έχουμε ως τα σήμερα, δημοσιεύτηκε στα 1907, αφού πέρασε δηλαδή μισός αιώνας που το πολύτιμο αυτό κείμενο έμεινε χαμένο μέσα στ’ απόλυτο σκοτάδι.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ “ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ – Ο ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ” από τις “ΔΟΚΙΜΕΣ” Α’ Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ

Θέματα: Οι αρχικές προθέσεις του Μακρυγιάννη και η προσπάθειά του να πείσει τους αναγνώστες του για την αξιοπιστία του έργου του. Η απελευθέρωση της πατρίδας είναι έργο του συνόλου και όχι ατομική υπόθεση. «Είμαστε στο εμείς» και όχι στο «εγώ». Δομή 1η Ενότητα: «1829….… οπού κάθομαι άνεργος». Πληροφορίες για το συγγραφέα .(αυτοπαρουσίαση) 2η Ενότητα: «Αφού λοιπόν…… πολύτιμες στιγμές εις αυτά». Οι λόγοι που ώθησαν το Μακρυγιάννη να γράψει τα «Απομνημονεύματά» του. 3η Ενότητα: «Αφού όμως έλαβα…… .όθεν διατάχτηκα». Διαβεβαίωση για την εντιμότητα και την αξιοπιστία του συγγραφέα. 4η Ενότητα: «Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου….. όχι ένας». Τα ιδεώδη του πατριωτισμού και της συλλογικότητας. 5η Ενότητα: «Οι άρχοντές μας…… παραλυσία του κόσμου». Τα πάθη της πατρίδας από τη συμφεροντολογική στάση των παλιών αγωνιστών ως κίνητρο για τη συγγραφή του έργου» 6η Ενότητα: «Όλα αυτά….. και τα παιδιά μου». Διαβεβαίωση για την αλήθεια των γεγονότων που θα καταγραφούν. Ο Μακρυγιάννης αποφασίζει να μάθει γράμματα σε μεγάλη ηλικία, για να υπηρετήσει και μ’ αυτό τον τρόπο την πατρίδα του. Προηγουμένως είχε αγωνιστεί για την ελευθερία της πατρίδας του, πολεμώντας με γενναιότητα και ανδρεία. Τώρα όμως που η Ελλάδα έχει αποκτήσει την ελευθερία της, ο Μακρυγιάννης θεωρεί χρέος του να την υπηρετήσει και στον πνευματικό τομέα. Αποφασίζει, λοιπόν, να γράψει με σκοπό να φανερώσει σ’ όλους το δίκαιο και να χτυπήσει την αδικία .Επίσης, μαθαίνει γράμματα, επειδή θεωρεί ότι ο πνευματικός αγώνας για την πατρίδα ανήκει σ’ όλους, και όχι μόνο στους μορφωμένους. Είναι καθήκον όλων των ανθρώπων να συνεισφέρουν στην πατρίδα τους και να αγωνίζονται γι’ αυτήν με κάθε τρόπο .  Στο απόσπασμα αυτό δηλώνει με κάθε τρόπο πως το έργο του είναι αξιόπιστο επικαλούμενος τη δική του τιμιότητα, την κοινωνική και αγωνιστική του συμπεριφορά. Δεσμεύεται για την ειλικρίνειά του προβάλλοντας την πίστη του στις αξίες της πατρίδας και της θρησκείας και επικαλείται την ισότητα των πολιτών απέναντι σ’αυτές τις αξίες.Τέλος, ο Μακρυγιάννης θέλει να φανερώσει την αλήθεια, μιαν αλήθεια που πρέπει να γνωρίζουν οι επερχόμενες γενιές, για να παραδειγματιστούν από τους αγώνες και τις θυσίες των προγόνων τους και να θελήσουν να τους μιμηθούν.  Τι σημαίνει η φράση «είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ»; Η φράση του Μακρυγιάννη «είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ» είναι πρωταρχικής σημασίας μέσα στο κείμενο. Αυτό που προσπαθεί να επιτύχει ο συγγραφέας είναι να κάνει τους `Ελληνες να συνειδητοποιήσουν ότι ο αγώνας για την πατρίδα, είτε είναι σε καιρό πολέμου είτε σε καιρό ειρήνης, είναι ένας αγώνας κοινός και συλλογικός. `Ολοι μαζί ενωμένοι πρέπει να αγωνιστούν για το καλό και την ευημερία της πατρίδας τους. Το «εγώ» παύει να υπάρχει, ενώ αυτό που έχει σημασία είναι το «εμείς», η γνήσια και ισότιμη συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να καταπολεμηθεί ο εγωισμός και η φιλαρχία, η αγάπη δηλαδή της εξουσίας, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα ελαττώματα του ελληνικού λαού. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές το ελληνικό έθνος οδηγήθηκε σε εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις, εξαιτίας ακριβώς αυτής της μανίας για απόκτηση της εξουσίας. Η «γυμνή αλήθεια» Ο Μακρυγιάννης δεν κατέχει την τέχνη του λόγου ,με την οποία μπορεί κάποιος να παραπλανήσει, να γοητεύσει, να ξεγελάσει αλλά τα λίγα γράμματα που ξέρει τον υποχρεώνουν ,σχεδόν, να πει την αλήθεια. Έτσι, θα την πει γυμνή, χωρίς στολίδια, χωρίς σκοπιμότητες ,απαλλαγμένη από υστερουβουλία, χωρίς να συγκαλύπτει ή να παραλείπει γεγονότα. Χαρακτηρισμός του συγγραφέα  Μέσα από τα γραφόμενά του, καταλαβαίνουμε πως ο Μακρυγιάννης ήταν άνθρωπος σεμνός ,τίμιος, απλός και ταπεινός ,άνθρωπος που τον διακρίνει η αυτογνωσία και η ειλικρίνεια. Είναι αυθόρμητος και έντιμος, τον χαρακτηρίζει η παρρησία και η τόλμη αφού για να πει την αλήθεια δε διστάζει να φανερώσει πράγματα δυσάρεστα και να στηλιτεύσει   τη συμπεριφορά πολύ σημαντικών προσώπων. Η συμπεριφορά των παλιών αγωνιστών Ο Μακρυγιάννης  αναφέρεται με πολύ καυστικό τρόπο στη συμπεριφορά πολλών παλιών αγωνιστών ,των οποίων οι πράξεις χαρακτηρίζονται από ιδιοτέλεια .Έτσι, όταν αυτοί απόκτησαν εξουσία, αντί να φροντίσουν το κοινό καλό, φρόντισαν μόνο να αυξήσουν τη δύναμη και τον πλούτο τους. Στηλιτεύει, λοιπόν,  την απληστία τους και τους κατηγορεί ως υπαίτιους για τα πάθη της πατρίδας. Γλώσσα/ Ύφος / Mορφή /Σχήματα Λόγου ·         Η γλώσσα του συγγραφέα Μακρυγιάννη είναι η απλή γλώσσα της εποχής που όμως χάρη στη συχνή χρήση λαϊκών λέξεων και εκφράσεων (π.χ. αγροικιώμαι, αιστήματα, παλιόψαθες των εθνών, αυτήνη, κρικέλα,φερτικοί, γες, αργαστήρια, μιλιούνια κ.λ.π.) αποκτά μια οικειότητα που βρίσκει κατευθείαν ανταπόκριση στη λαϊκή ψυχή και κατορθώνει να συγκινήσει μέσα από την απλότητά της. Ο λόγος είναι συνεχόμενος, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το α΄ ενικό πρόσωπο για να προσδώσει στο κείμενό του τον τόνο της προσωπικής μαρτυρίας και της προσωπικής κατάθεσης . ·         Ο Μακρυγιάννης συχνά δημιουργεί λέξεις δικές του , που συγκροτούν το προσωπικό του ιδίωμα, και γι’αυτό θεωρήθηκε «γλωσσοπλάστης». ·         Η ειρωνική διάθεση που είναι διακριτή στην τελευταία παράγραφο του αποσπάσματος προσθέτει κοντά σ’ όλα τα προηγούμενα έναν επικριτικό τόνο, αποκαλύπτοντας έτσι και τη θέση του συγγραφέα απέναντι στην αλήθεια. ·         Η  επίκληση προς τους αναγνώστες μέσα από την οποία τους υπενθυμίζει το χρέος τους προσδίδει στο ύφος του ζωντάνια και αμεσότητα. ·         Στο κείμενο κυριαρχεί το εκφραστικό μέσο της αντίθεσης, διάσπαρτο σε διάφορα σημεία του (αγράμματος – μεγάλους και σοφούς άντρες / τιμίως – ατίμως / βάλετε βάση – μην πιστεύετε / έθνη – παλιόψαθες των εθνών / προκομμένος – απλός / δυνατός – αδύνατος / εγώ – ημείς / όλοι – ένας /  φτωχοί – πλούσιοι / Τούρκοι σε αντιπαράθεση με τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους Έλληνες αγωνιστές / κατοικήσαμε – ρημώσαμε). Μέσα από τις αντιθέσεις αυτές, επιδιώκει όχι μόνο να δείξει τις διαφορές που εντοπίζονται ανάμεσα στα συγκρινόμενα μέρη, αλλά κυρίως να δηλώσει τη δική του διαφοροποίηση και ξεχωριστή θέση, ώστε οι αναγνώστες να πειστούν για την εγκυρότητα του έργου του. http://filolologikamathhmata.blogspot.com/ Σχήματα λόγου -εκφραστικά μέσα: https://filologosab.blogspot.com/2019/09/blog-post_23.html Αφήγηση -αφηγητής: https://filologosab.blogspot.com/2020/07/blog-post_5.html