Παραθετικά επιθέτων - επιρρημάτων Νεοελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου, Ενότητα 5

Παραθετικά επιθέτων - επιρρημάτων

Νεοελληνική Γλώσσα Β Γυμνασίου

Οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις: θετικός, συγκριτικός, υπερθετικός. Από αυτούς, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός λέγονται παραθετικά των επιθέτων και σχηματίζονται μονολεκτικά ή περιφραστικά.
α. Επίθετο θετικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα:
Το χρώμα είναι σημαντικό για τα παιδιά.
β. Επίθετο συγκριτικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο:
Το χρώμα είναι πιο σημαντικό (ή σημαντικότερο) για τα παιδιά παρά για τους μεγάλους.

γ. Επίθετο υπερθετικού βαθμού:
1. σχετικό υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από όλα τα όμοιά του:
Το χρώμα είναι το πιο σημαντικό στοιχείο σε μια ζωγραφιά.
2. απόλυτο υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά:
Το χρώμα είναι πολύ σημαντικό (ή σημαντικότατο).

Ο σχηματισμός των παραθετικών

Θετικός βαθμός	Συγκριτικός		Υπερθετικός
Π.χ έντονος,-η,-ο	α. μονολεκτικά,  βάζω στο θέμα την κατάληξη -τερος, -τερη,-τερο, π.χ.εντονότερος,-η,-ο	β. περιφραστικά: πιο + επίθετο θετικού βαθμού π.χ   πιο έντονος,-η,-ο	Σχετικός υπερθετικός:	Απόλυτος υπερθετικός:
			άρθρο + συγκριτικός βαθμός επιθέτου (μονολεκτικά ή περιφραστικά),  π.χ. ο εντονότερος,-η,-ο ο πιο έντονος ,-η,-ο	α. πολύ + θετικός βαθμός επιθέτου, π.χ. πολύ έντονος,-η,-ο β. με την προσθήκη στο θέμα των καταλήξεων -τατος, -τατη, -τατο, π.χ. εντονότατος,-η, -ο

Παραδείγματα:

Θετικός βαθμός	Συγκριτικός			Υπερθετικός
	μονολεκτικός		περιφραστικός	Σχετικός	απόλυτος
ευρύς,-εία,-ύ		ευρύτερος,-η,-ο	πιο ευρύς,-εία,-ύ	ο πιο ευρύς  ο    ευρύτερος	πολύ  ευρύς ευρύτατος,-η -ο
φιλικός		φιλικότερος	πιο φιλικός	ο φιλικότερος ο πιο φιλικός	φιλικότατος πολύ φιλικός
σαφής		σαφέστερος	πιο σαφής	ο σαφέστερος ο πιο σαφής	σαφέστατος πολύ σαφής
απλός		απλούστερος	πιο απλός	ο απλούστερος ο πιο απλός	απλούστατος πολύ απλός

Επίθετα χωρίς παραθετικά: Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν:

ύλη (ξύλινος),καταγωγή ή συγγένεια (πατρικός), τόπο (ορεινός), χρόνο (καθημερινός), κατάσταση που δεν αλλάζει(αντρικός), κάποια σύνθετα με πρώτο συνθετικό α- (άγνωστος).

Παραθετικά Μετοχών

Σχηματίζονται πάντοτε περιφραστικά :

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ Σχετικό	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ Απόλυτο
χαρούμενος	πιο χαρούμενος	ο πιο χαρούμενος	πολύ χαρούμενος

Παραθετικά Επιρρημάτων

Όπως τα επίθετα, έτσι και τα επιρρήματα έχουν τρεις βαθμούς. Όσα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα σχηματίζουν περιφραστικά και μονολεκτικά παραθετικά από τον πληθυντικό του ουδετέρου

π.χ. ωραίος → ωραία – ωραιότερα /πιο ωραία – ωραιότατα/πολύ ωραία

Οι δύο βασικές καταλήξεις των επιρρημάτων που προέρχονται από επίθετα είναι -α και -ως. Πολλά από τα επιρρήματα σχηματίζονται και με τις δύο καταλήξεις.

Θετικός βαθμός	Συγκριτικός			Υπερθετικός
	μονολεκτικός		περιφραστικός
ψηλά		ψηλότερα,	πιο ψηλά	ψηλότατα, πολύ ψηλά
πλατιά		πλατύτερα,	πιο πλατιά	πλατύτατα, πολύ πλατιά
συνεπώς		συνεπέστερα,	πιο συνεπώς	συνεπέστατα, Πολύ συνεπώς

Ανώμαλα Παραθετικά

Θετικό;        Συγκριτικός                   Υπερθετικόςσχετικός                 Απόλυτος

Απλός   /  απλούστερος , πιο απλός  /   ο απλούστερος ,ο πιο απλός /  απλούστατος, πολύ απλός

Γέρος/  γεροντότερος, πιο γέρος/  ο γεροντότερος, ο πιο γέρος/                                πολύ γέρος

Κακός/   χειρότερος , πιο κακός/ ο χειρότερος , ο πιο κακός/ χείριστος, κάκιστος, πολύ κακός

καλός /καλύτερος, πιο καλός/ ο καλύτερος, ο πιο καλός/άριστος, κάλλιστος, πολύ καλός

λίγο/ς λιγότερος, πιο λίγος/ ο λιγότερος, ο πιο λίγος/ελάχιστος, πολύ λίγος

μικρός/ μικρότερος, πιο μικρός/ ο μικρότερος, ο πιο μικρός/ ελάχιστος, πολύ μικρός

μεγάλος /μεγαλύτερος, πιο μεγάλος/ ο μεγαλύτερος, ο πιο μεγάλος/ μέγιστος, πολύ μεγάλος

πολύς/ περισσότερος, πιο πολύς/ ο περισσότερος, ο πιο πολύς/ πλείστος, πάρα πολύς

κοντός/ κοντότερος /ύτερος/ ο κοντότερος /ύτερος, ο πιο κοντός/κοντότατος, πολύ κοντός

πρώτος/ πρωτύτερος/ ο πρωτύτερος/ πρώτιστος , 

Ελλειπτικά παραθετικά
Θετικός/Συγκριτικός/Υπερθετικός

(άνω) ανώτερος ανώτατος

(κάτω) κατώτερος κατώτατος

(υπέρ) υπέρτερος υπέρτατος

(άπω) απώτερος απώτατος

(ένδον) ενδότερος ενδότατος

(υπέρ) υπέρτερος υπέρτατος

(έσω) εσώτερος εσώτατος

Ανώμαλα παραθετικά Επιρρημάτων
Θετικός/Συγκριτικός/Υπερθετικός

πολύ περισσότερο πάρα πολύ

λίγο λιγότερο ελάχιστα, πολύ λίγο

νωρίς νωρίτερα -

ύστερα υστερότερα -

- αρχύτερα -

γρήγορα γρηγορότερα το γρηγορότερο

(ταχέως) ταχύτερα τάχιστα, το ταχύτερο

πρώτα πρωτύτερα –

α΄ όρος σύγκρισης + συγκριτικό + β΄ όρος σύγκρισης

• Ο α΄ όρος σύγκρισης μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, πρόταση κ.ά.

• Ο β΄ όρος εκφέρεται:
  α. με από + αιτιατική, π.χ. από τους ευρισκόμενους σε ώριμες ηλικίες.
  β. με τα συγκριτικά επίθετα μεγαλύτερος, μικρότερος, ανώτερος, κατώτερος, καλύτερος, με τον αδύνατο τύπο της γενικής της προσωπικής αντωνυμίας, π.χ. είναι μικρότερος σου.
  γ. με παρά + ομοιότροπα με τον α΄ όρο, π.χ. Περισσότερο σκέφτομαι με κείμενα παρά με εικόνες.
  δ. βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον πρώτο, π.χ. Αυτό είναι μικρότερο από το μέσο συνολικό (ενν. ποσοστό ανεργίας).
  Παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα, π.χ. Τα νεαρότερα άτομα είναι περισσότερο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες (ενν. από τους μεγαλύτερους σε ηλικία).

• Το συγκριτικό είναι επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα  παραθετικά :

Θετικός	Συγκριτικός	Σχετικός Υπερθετικός	Απόλυτος Υπερθετικός
ακριβός
αφελές
απλή
πολλές
οξύς
εμφανούς
πολυτελής
εκτενώς
βραδεία
ελαφρύ
καλώς
καλό
ισχυρός
εμφανώς
ακριβή
νωρίς
ασφαλής
επιεικώς

Βρες τον α και β όρο σύγκρισης. Πως εκφέρεται ο β όρος σύγκρισης;

Καλύτερα ο θάνατος παρά η σκλαβιά.

Είναι προτιμότερο να πας εσύ μαζί του παρά εγώ.

Αγαπάει τα χρήματα περισσότερο και από τη ζωή του.

Η Μαρία είναι δύο χρόνια μικρότερή μου.

Είναι προτιμότερο να φύγουμε σήμερα παρά αύριο.