Θούριος, Ρήγας, ανάλυση

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ (1770-1821)

Φύλλο εργασίας στο:  https://filologosab.blogspot.com/2021/10/blog-post_24.html

Σχήματα λόγου -εκφραστικά μέσα: https://filologosab.blogspot.com/2019/09/blog-post_23.html

Αφήγηση -αφηγητής: https://filologosab.blogspot.com/2020/07/blog-post_5.html

Ορισμός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού:

Ο  νεοελληνικός διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό – ιδεολογικό κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας. Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού (Σμύρνη, Γιάννενα, Χίος).

 

Διάβασε περισσότερα στο:

https://filologosab.blogspot.com/2018/10/5-18-19.html

Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός  λοιπόν έχει διπλό στόχο:

α) την πνευματική αφύπνιση των Ελλήνων μέσω της παιδείας

β) την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό με ένοπλο αγώνα

Η Γλώσσα των κειμένων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού κυμαίνεται από τη δημοτική – ομιλούμενη της εποχής μέχρι την καθαρεύουσα ή αρχαΐζουσα της εποχής.

Εκπρόσωποι Νεοελληνικού Διαφωτισμού: Ρήγας Βελεστινλής, Αδαμάντιος Κοραής, Κοσμάς ο Αιτωλός.

Διαμορφώνεται κάτω από την επίδραση των ιδεών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός ήταν ένα πνευματικό κίνημα του 17^ου και 18^ου αιώνα, που έδινε ιδιαίτερη έμφαση στον ορθό λόγο (εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη λογική) και στη δυνατότητα βελτίωσης του ανθρώπου και απεριόριστης προόδου του πολιτισμού.

Στρεφόταν ενάντια στο παλιό καθεστώς, την απόλυτη μοναρχία, και ταυτόχρονα διεκδικούσε ελευθερία σκέψης και έκφρασης, ανεξιθρησκία, κοινωνική και πολιτική ισότητα και ελευθερία στην οικονομική δραστηριότητα, προβάλλοντας τα βασικά αιτήματα της ανερχόμενης αστικής τάξης.

Εκπρόσωποι Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού: Voltaire, oι Εγκυκλοπαιδιστές Diderot & D’ Alambert, Rousseau, Montesquieu, κλπ

Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798)

Ο Ρήγας γεννήθηκε στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας, στην περιοχή των Αρχαίων Φερών. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής, ο ίδιος όμως υπέγραφε «Ρήγας γραμματικός Βελεστινλής» ή «Ρήγας Βελεστινλής Θεσσαλός». Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε σε σχολείο της Ζαγοράς του Πηλίου. Αργότερα, κυνηγημένος από τους Τούρκους, πήγε στο Άγιο Όρος και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στη Βλαχία και στη Βιέννη. Το 1797, ενώ κατευθύνεται μέσω Τεργέστης για την Ελλάδα, συλλαμβάνεται, μετά από προδοσία από την αυστριακή αστυνομία. Οι Αυστριακοί παραδίδουν τον Ρήγα και τους συντρόφου του στους Τούρκους που τους θανατώνουν χωρίς να τους δικάσουν.

Λέγεται ότι πριν πεθάνει είπε: «Ελευθερία έσπειρα, το έθνος θα θερίσει».

Έργα:     Σχολείον των ντελικάτων εραστών (διηγήματα),  Φυσικής Απάνθισμα,   Το Πνεύμα των Νόμων (του Μοντεσκιέ)   Ηθικός Τρίπους  ,  Νέος Ανάχαρσις,   Επαναστατικό Μανιφέστο: - Δημοκρατική Προκήρυξη,  Τα δίκαια του Ανθρώπου,  Σύνταγμα [Νέα Πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας των Μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας]

Ρήγας, «Θούριος» (1797)

ΘΟΥΡΙΟΣ

Ο «Θούριος» του Ρήγα είναι ο πιο διαδεδομένος προεπαναστατικός πατριωτικός ύμνος.

Είναι ένα προσκλητήριο επανάστασης που απευθύνεται σε όλους τους βαλκανικούς λαούς και ιδιαίτερα στους Έλληνες, οι οποίοι δεσμεύονται με όρκο ότι θα αγωνιστούν να απελευθερώσουν το σκλαβωμένο γένος τους.

Στους σαράντα πρώτους στίχους εξαίρεται η ιδέα της ελεύθερης ζωής.

Αποτελείται από 126 δεκατρισύλλαβους στίχους.

Η απήχηση του Θούριου αλλά και της προσωπικότητας του Ρήγα δεν περιορίζεται στους Έλληνες, αλλά επεκτείνεται στα Βαλκάνια και σε όλη την Ευρώπη. Ο Θούριος μεταφράζεται στα γαλλικά και έχει μεγάλη διάδοση, ενώ στα αγγλικά τον αποδίδει ο λόρδος Μπάυρον. Ο Βούλγαρος επαναστάτης Ρακόφσκι γράφει Θούριο για τη Βουλγάρικη επανάσταση και ο μεγάλος Ρώσος ποιητής Πούσκιν υμνεί τον Ρήγα στο ποίημά του «Εμπρός Ελλάδα, Επαναστάτισσα». Στο Βελιγράδι οι Σέρβοι έχουν αναγείρει μνημείο προς τιμήν του και ο νομπελίστας Σέρβος λογοτέχνης έγραψε το διήγημα «Η παράδοση του Ρήγα Φεραίου». Τέλος, έχει επηρεάσει διανοητές και λογοτέχνες στη Ρουμανία, την Αλβανία και αυτήν ακόμη την Τουρκία.

ΔΟΜΗ – ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1^η: Το ανυπόφορο της σκλαβιάς και το αγαθό της ελευθερίας («Ως πότε... φυλακή!»)

2^η: Τα θύματα και γενικά οι συνέπειες της αυθαιρεσίας του δυνάστη («Τι σ’ ωφελεί... καμιά αφορμή»)

3^η: Προτροπή στους πατριώτες να κάνουν όρκο («Ελάτε μ’ έναν ζήλον... στον Θεόν»)

4^η: Ο όρκος για δυναμική αντίσταση στον δυνάστη («Ω, Βασιλεύ του Κόσμου... σαν καπνός»)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΙΔΕΕΣ

Η ζωή των υπόδουλων

• Η ζωή των κλεφτών και των αρματωλών πάνω στα βουνά είναι στερημένη και μοναχική.

• Ανάμεσα στα πολλά παθήματα των υπόδουλων είναι η στέρηση των αγαπημένων τους προσώπων (στ. 5-6)

• Τα ατέλειωτα βάσανα και τα απάνθρωπα μαρτύρια που υφίστανται οι υπόδουλοι (στ. 8-10)

• Μεγάλοι Φαναριώτες ηγεμόνες εξοντώθηκαν από το τυραννικό καθεστώς

Εντύπωση προκαλεί που ο Ρήγας δεν απευθύνεται μόνο στους υπόδουλους χριστιανούς αλλά και στους ίδιους τους Τούρκους, που νόμισαν ότι, παραμένοντας νομοταγείς στον τύραννο, θα γλίτωναν από το άπληστο και διεφθαρμένο καθεστώς.

Ο Θούριος αποτελεί σάλπισμα ελευθερίας για όλους τους βαλκανικούς λαούς.

Φλογερό όραμα, εθνεγερτικό προτρέπει σε αγώνες και θυσίες για ζωή αξιοπρεπή και ασφαλή

Οι πολιτικοί οραματισμοί του Ρήγα

• Ο Ρήγας καλεί όλους τους υπόδουλους να οργανωθούν και να δράσουν εναντίον του τυραννικού καθεστώτος

• Να δεσμευτούν με ιερό όρκο ότι θα αγωνιστούν χωρίς καμιά υποχώρηση. Η παράβαση του όρκου θα έχει ως άμεσο αποτέλεσμα τον αφανισμό του εξωμότη.

• Επιζητεί τη δημιουργία μιας κοινοπολιτείας που το πολίτευμά της θα θεμελιώνεται στους Νόμους – Σύνταγμα. Οραματιζόταν ένα κράτος δικαίου, ένα πολίτευμα που θα εξασφάλιζε τη λαϊκή κυριαρχία.

• Προβλέπει την εκλογή από το λαό ενός νομοδοτικού σώματος, δηλαδή βουλευτών, που θα πρέπει να είναι όχι μόνο δίκαιοι νομοθέτες, αλλά και καλοί πατριώτες.

• Ο πολιτικός στοχασμός του ποιητή ταυτίζει την αυθαιρεσία του αυταρχικού καθεστώτος με την αναρχία, γιατί προκαλούν την ίδια ανασφάλεια στον πολίτη.

• Το πολίτευμα της Δημοκρατίας του Ρήγα προβλέπει όχι μόνο δημοκρατική εκλογή των βουλευτών, αλλά και αυστηρή, συγκεντρωτική διακυβέρνηση από έναν άξιο Κυβερνήτη. Αυτά, κατά τον Ρήγα, δεν είναι ασυμβίβαστα, αρκεί βέβαια ο ένας (κυβερνήτης) να μην παραβιάζει τους Νόμους.

• Ο Ρήγας στον όρκο τονίζει ότι οι πατριώτες, όχι μόνο δεν πρέπει να εγκαταλείψουν ποτέ τον επί κεφαλής τους, αλλά και να πειθαρχούν στα προστάγματά του μέχρι να νικήσουν.

  
  
  

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Εικόνες:   Απλές αλλά ιδιαίτερα δυνατές και παραστατικές είναι οι εικόνες του ποιήματος. Παριστάνουν τη στερημένη ζωή των κλεφτών αλλά και τα δεινά της σκλαβωμένης ζωής.

Σχήματα λόγου

• Παρομοιώσεις

• Προσωποποιήσεις

• Μεταφορές («πικρή σκλαβιά»)

• Αντιθέσεις

• Ασύνδετο (δίνουν γοργότητα, ορμητικότητα)

• Πολυσύνδετο (τα δεινά της σκλαβιάς)

• Παρηχήσεις των τ και ρ (κι αμέτρητοι άλλοι τόσοι και Τούρκοι και Ρωμιοί)

Μετρική

Δεκατρισύλλαβοι, ομοιοκατάληκτοι, οξύτονοι

Μέτρο ιαμβικό

Ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή

Γλώσσα:   Ο Ρήγας συντάσσει τον Θούριο σε λαϊκή γλώσσα, για να μπορέσουν να τον διαβάσουν και να εμπνευστούν από τον πόθο της ελευθερίας όλος ο υπόδουλος λαός

Ύφος: Απλό, ορμητικό και ενθουσιώδες. Δημιουργεί θερμά πατριωτικά αισθήματα.

http://fk-thess2010.blogspot.com/