Ο παππούς και το εγγονάκι (ανάλυση)

Ο παππούς και το εγγονάκι (ανάλυση)

Φύλλο εργασίας του κειμένου:

https://filologosab.blogspot.com/2020/05/blog-post_83.html

Σχήματα λόγου -εκφραστικά μέσα: https://filologosab.blogspot.com/2019/09/blog-post_23.html

Αφήγηση -αφηγητής: https://filologosab.blogspot.com/2020/07/blog-post_5.html

Είδος κειμένου:

Το κείμενο είναι διήγημα, γιατί:

• έχει σύντομη έκταση,
•  δίνει έμφαση σε ένα μόνο γεγονός (συμπεριφορά προς παππού)  
• συμμετέχουν λίγα πρόσωπα (παππούς, γιος – νύφη, εγγονός)  ,
• είναι αληθοφανές στα νοήματά του (βλέπε θεματικά κέντρα
• διαθέτει άψογη διάρθρωση (πρόλογος, δοκιμασίες παππού, πράξη παιδιού που αντισταθμίζει τις δοκιμασίες του παππού, επίλογος – λύση).

Ωστόσο, το κείμενο περιέχει και αρκετά στοιχεία παραμυθιού και η αφήγηση καταλήγει σε διακριτικό αλλά σαφέστατο διδακτικό μήνυμα.

Τα χαρακτηριστικά ενός παραμυθιού στο διήγημα:

• Δε δηλώνεται ο τόπος και ο χρόνος. Άρα όσα αναφέρονται στο κείμενο ισχύουν σε πολλές περιπτώσεις συμβίωσης γερασμένων γονιών με τα παιδιά και τα εγγόνια τους (διαχρονικότητα) .
• Γρήγορη εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς λεπτομέρειες.
• Απλή και λιτή γλώσσα, με μικρές κοφτές προτάσεις, κυριαρχία των ρημάτων,  χωρίς σχήματα λόγου.

Δίδαγμα προς τους αναγνώστες: Να συμπεριφέρονται με φροντίδα και αγάπη στους γονείς τους, γιατί έτσι  αργότερα θα τους φερθούν και τα δικά τους παιδιά.

Ενότητες:

1η Ενότητα: «Ο παππούς είχε γεράσει πολύ…δεν είπε τίποτα.»

Η σκληρή συμπεριφορά του ζευγαριού απέναντι στον ηλικιωμένο πατέρα.

2η Ενότητα: « Μια μέρα ο άντρας…και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.»
Το μάθημα που έδωσε το μικρό παιδί στους γονείς του και η αλλαγή της στάσης τους.

Τίτλος:  Στον τίτλο εμφανίζονται ο παππούς και το εγγονάκι, που συνδέονται μεταξύ τους στενά λόγω της βιολογικής τους σχέσης, αλλά και γιατί το εγγόνι θα γίνει η αιτία για να αλλάξει η ζωή του παππού προς το καλύτερο. Η ιδιότητα του μικρού (εγγονάκι), αναφέρεται μόνο στον τίτλο και μάλιστα υποκοριστικό για να φανεί καλύτερα ότι ένα παιδί κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό. Στο κείμενο αναφέρεται με το όνομά του (Μίσα) και ως γιος των γονιών του. Ο τίτλος λοιπόν δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Μίσα στη ζωή του παππού του.

Πρόσωπα του κειμένου:

Παππούς: Είναι ανήμπορος σωματικά και αντιμετωπίζει την άσχημη συμπεριφορά του γιου και της νύφης του. Αισθάνεται βάρος για στους δικούς του και θλίψη για το φέρσιμό τους. Δεν αντιδρά όμως, γιατί τους χρειάζεται, όσο και αν θίγεται η αξιοπρέπειά του.

Γιος-νύφη: Φέρονται σκληρά στον παππού, χωρίς να σκέπτονται ότι θα βρεθούν και αυτοί στη θέση του. Η νύφη φαίνεται πιο σκληρή, χωρίς όμως και ο γιος να είναι αθώος, αφού και αυτός σιωπηλά συμφωνεί με τη γυναίκα του. Στο τέλος μετανιώνουν όταν δέχονται την άδολη κριτική του παιδιού τους.

Παιδί: Εμφανίζεται ελάχιστα στο κείμενο, αλλά η παρουσία του είναι σημαντική. Απλά μιμείται τις πράξεις των γονιών του και γίνεται ο καθρέφτης όπου συνειδητοποιούν τη σκληρότητά τους. Τους ασκεί κριτική χωρίς να το συνειδητοποιεί.

Γλώσσα: Το διήγημα έχει μεταφραστεί από τα ρωσικά. Παρατηρούμε λοιπόν ότι η γλώσσα και γενικά η διατύπωση είναι απλή και λιτή, με μικρές, απλές, κοφτές προτάσεις. Τα ρήματα κυριαρχούν δίνοντας έμφαση στο νόημα. Απουσιάζουν τα σχήματα λόγου και οι λεπτομέρειες. Δίνονται τα απαραίτητα για την κατανόηση της ιστορίας

Ύφος: Είναι λιτό και πυκνό

Εκφραστικά μέσα:

Ασύνδετο σχήμα ((Τα πόδια του…δεν τον άκουγαν), εικόνες (οπτικές, ακουστικές).

Αντιθέσεις:

α) γεροντική και νεότερη ηλικία

β) συμπεριφορά γονιών πριν και μετά το επεισόδιο με τον Μίσα.

Αφηγητής:

Ο αφηγητής είναι απρόσωπος και δεν ταυτίζεται με κάποιο πρόσωπο της ιστορίας. Ακούγονται οι φωνές  του πατέρα και του παιδιού (σε ευθύ λόγο) και η φωνή της νύφης (σε πλάγιο λόγο). Τριτοπρόσωπος παντογνώστης

Αφηγηματικοί τρόποι:

Αφήγηση («Μια μέρα ο άντρας και η γυναίκα….»)

Διάλογος: («Τι φτιάχνεις εκεί Μίσα;») Υπάρχει άμεσος διάλογος ανάμεσα στο Μίσα και στον πατέρα του. Υπάρχει έμμεσος εκεί που ο αφηγητής παρουσιάζει τα λόγια της νύφης προς  τον παππού.

Περιγραφή( «Τα πόδια του…..χυνόταν το φαγητό»)

Παρέμβαση του Μίσα:

Η συμπεριφορά των γονιών του Μίσα απέναντι στον παππού τον διδάσκει ότι πρέπει να κάνει και αυτός τα ίδια στον πατέρα του, όταν ο ίδιος μεγαλώσει και εκείνος γεράσει. Μάλιστα παίρνει τόσο σοβαρά το πράγμα, που αρχίζει να προετοιμάζεται από τώρα σκαλίζοντας ένα κούτσουρο, για να κατασκευάσει μια μεγάλη γαβάθα και να την έχει στο μέλλον για τους γονείς του. Ωστόσο, με αυτή την προετοιμασία και τη μίμηση των γονέων του, τους δίνει ένα μάθημα ανθρωπιάς χωρίς να το καταλάβει: είναι σαν να τους κρίνει, με αποτέλεσμα να τους κάνει να ντραπούν για τη συμπεριφορά τους και να τους προβληματίσει για το τι περιμένει και τους ίδιους όταν γεράσουν ότι δηλαδή τους περιμένει αυτό που διδάσκουν οι ίδιοι στο παιδί με τη συμπεριφορά τους. Έτσι, η ενέργεια του Μίσα συντελεί αποφασιστικά στη μεταστροφή τους και στην αλλαγή της στάσης τους απέναντι στον παππού: Τώρα Ο άντρας κι η γυναίκα τον κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.

Αλλαγή της στάσης των γονιών:

Η αλλαγή της συμπεριφοράς των γονιών οφείλεται :α) στη ντροπή που ένιωσαν, καθώς ο γιος τους, χωρίς να το καταλαβαίνει, τους μάλωσε για τη σκληρότητά τους και τους έκανε να καταλάβουν πόσο σκληροί ήταν, β) στο γεγονός ότι φοβήθηκαν πως όποια συμπεριφορά έδειχναν αυτοί προς τον πατέρα τους, την ίδια έπρεπε να περιμένουν κι αυτοί από το παιδί τους όταν μεγάλωναν. Είναι γνωστό ότι τα παιδιά μιμούνται τιε συμπεριφορές των μεγάλων και ιδιαίτερα των γονιών τους. Γι” αυτό το πιο σημαντικό μέσο διαπαιδαγώγησης θεωρείται το παράδειγμα της συμπεριφοράς των γονιών.

Δίδαγμα:

Όποια συμπεριφορά δείχνει κανείς προς τους γέροντες γονείς του, την ίδια θα έχει, πιθανότατα, και ο ίδιος από τα παιδιά του. Πρέπει, δηλαδή, να συμπεριφερόμαστε με αγάπη, με φροντίδα και κατανόηση στους ηλικιωμένους, γιατί αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, έχουν πολλές ανάγκες και  μας χρειάζονται. Έτσι μπορούμε να προσδοκούμε κι εμείς ανάλογη συμπεριφορά  από τα παιδιά μας όταν  φτάσουμε σε μια προχωρημένη ηλικία.

Φάσεις ανθρώπινης ζωής:

Στο διήγημα παρουσιάζονται οι τρεις ηλικίες του ανθρώπου (η παιδική, η ηλικία της ωριμότητας και η γεροντική), από τις οποίες δίνονται κάποια γνωρίσματα:

α. Ένα από τα βασικά γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας το οποίο παρουσιάζεται στο διήγημα είναι ο μιμητισμός. Ο Μίσα με αφέλεια και απλότητα μιμείται τους γονείς του και ετοιμάζεται από τώρα για τη στάση που θα κρατήσει απέναντί τους όταν εκείνοι θα έχουν γεράσει* και αυτή είναι η στάση που κρατάνε εκείνοι απέναντι στον παππού. Πράγματι τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τους μεγάλους και γι' αυτό το πιο σημαντικό μέσο διαπαιδαγώγησης θεωρείται το παράδειγμα που πρέπει να δίνουν οι μεγάλοι με τη συμπεριφορά τους, ώστε να τους μιμηθούν τα παιδιά.

β. Στο διήγημα οι γονείς του Μίσα εκπροσωπούν τη μέση ηλικία, την ηλικία της δράσης, της δημιουργίας και των ευθυνών. Και το γνώρισμα που προβάλλεται στο διήγημα είναι η εξουσιαστική συμπεριφορά και η αλαζονεία των ανθρώπων αυτής της ηλικίας, οι οποίοι με τη δύναμη που τους δίνει η ακμή της ζωής εξουσιάζουν τους ανήμπορους πλέον γέρους (όπως άλλωστε και τα αδύναμα ακόμη παιδιά), που εξαρτώνται κυρίως οικονομικά από αυτούς, χωρίς να περνάει από το μυαλό τους ότι κάποτε και οι ίδιοι θα γεράσουν.

γ. Τέλος ο παππούς εκπροσωπεί την ηλικία των γερατειών. Στο διήγημα προβάλλεται η αδυναμία των γερόντων για δράση και δημιουργία που έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή τους καθώς και η απουσία αντίδρασης απέναντι στη σκληρή συμπεριφορά των παιδιών τους: ο παππούς ζει παραπεταμένος σε μιαν άκρη του σπιτιού και είναι υποχρεωμένος να ανέχεται αδιαμαρτύρητα και με πόνο την προσβλητική συμπεριφορά του γιου του και της νύφης του.
Από: http://2stav-glossa.blogspot.com/