Ιλιάδα ραψωδία Η 206-315: Η μονομαχία, Ανεστραμμένη τάξη

 

Ιλιάδα ραψωδία Η 206-315: Η μονομαχία

Πριν το μάθημα:

1) Διάβασε για τον Αίαντα και απάντησε στις ερωτήσεις:

https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=1125220

Ο Αίας ο Τελαμώνιος [Αἴας < αἰάζω (αναστενάζω, θρηνώ), "αυτός που θρηνεί"], υπήρξε μυθικός βασιλεύς της Σαλαμίνος και ένας από τους κυριότερους και πιο σπουδαίους ήρωες του Τρωικού πολέμου.Γιος του Τελαμώνος και της Περίβοιας (ή Ερίβοιας), ετεροθαλής αδελφός του Τεύκρου και εγγονός του οικιστή της Σαλαμίνος.

Ο Μύθος του Αίαντα

Ο Αίας, ή Αίαντας, ήταν ένας από τους μνηστήρες της Ωραίας Ελένης και ήταν δεσμευμένος με όρκο να υπερασπιστεί τη ζωή και την τιμή της. Έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο με 12 πλοία και μαζί με τον Αχιλλέα και τον Φοίνικα άσκησε τη διοίκηση του στόλου των επιτιθεμένων. Στην Ιλιάδα παρουσιάζεται ως ο δεύτερος πιο ανδρείος Αχαιός μετά τον Αχιλλέα και δυνατότερος του Τρώα ήρωα Έκτορα. Ο Όμηρος μάλιστα αναφέρει ότι διέθετε υψηλό ανάστημα: «μέγας, πελώριος και έρκος Αχαιών». Επίσης δεν υστερούσε και σε ομορφιά και ως χαρακτήρας περιγράφεται ως καλόκαρδος, ικανός να εμψυχώνει τους συμπολεμιστές του και να δίνει συμβουλές. Ο ίδιος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συμφιλίωση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα.

Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, υποχρέωσε κάποιον σύμμαχο βασιλιά των Τρώων, στη θρακική χερσόνησο, να του καταβάλει φόρο σε χρυσό και σε σιτηρά. Επίσης, κατέλαβε μια φρυγική πόλη, σκότωσε τον βασιλιά της Τελεύτα και πήρε σκλάβα την κόρη του Τέκμησσα. Σε κάποια μεταγενέστερη φάση, μονομάχησε με τον Έκτορα, αλλά παρόλο που αποδείχτηκε ανώτερος, τελικά η νύχτα τους ανάγκασε να κηρύξουν ισοπαλία, χωρίς νικητή. Μετά την μονομαχία οι δύο ήρωες αντάλλαξαν δώρα. Ο Αίας έλαβε ως ένδειξη τιμής από τον Έκτορα το ξίφος του, ενώ ο ίδιος του χάρισε τη ζώνη του. Όταν ο Πάτροκλος και ο Αχιλλέας σκοτώθηκαν, ο Αίας πέτυχε να αντιμετωπίσει πλήθος εχθρών και να αποσπάσει από τα χέρια τους τα σώματα των νεκρών ηρώων. Εξοργίστηκε όμως, όταν τα όπλα του νεκρού Αχιλλέα δόθηκαν τιμητικά στον Οδυσσέα και νιώθοντας εξαιρετικά μειωμένος, κρίθηκε κατώτερος των περιστάσεων σε σημείο που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τους αρχηγούς των Αχαιών. Τότε η θεά Αθηνά του προκάλεσε πνευματική διαταραχή και τον έκανε να ξεσπάσει πάνω σε ένα κοπάδι πρόβατα. Όταν συνήλθε το πρωί και διαπίστωσε σε πόσο οικτρή κατάσταση είχε περιπέσει, τερμάτισε τη ζωή του, πέφτοντας πάνω στο ξίφος του.

2) Δες την εικόνα και εντόπισε τα όπλα των ηρώων.

Η μονομαχία ανάμεσα στον Αίαντα και στον Έκτορα.

Ο πληγωμένος Έκτορας έχει τη συμπαράσταση του Απόλλωνα, ενώ ο Αίαντας της Αθηνάς.

Το αντικείμενο μπροστά από την ασπίδα του Αίαντα ερμηνεύεται είτε ως πέτρα είτε ως ομίχλη.

Δούρις, 490-485 π.Χ.

Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου, G115

Στο σχολείο:

Άκου το απόσπασμα: ( ή  από 17.43 ή  από 21.30)

https://www.youtube.com/watch?v=1hhVW1lzNtU&list=PLau1ql6YDrFS2UwYsdqzFcN6sYeYgvXfa&index=7

Παρακολουθούμε το βίντεο

https://www.youtube.com/watch?v=Q41J8U5lxP4&t=17s

και απαντάμε στις ερωτήσεις:

1) α) Πριν τον αγώνα οι ήρωες συγκρούονται με ¨αγώνα λόγων¨ που ο καθένας τονίζει την αξία του για να φοβίσει τον αντίπαλο. Με ποιον τρόπο το πετυχαίνουν αυτό ο Έκτορας και ο Αίαντας; Ποιες δεξιότητές του αναφέρει ο Έκτορας;

β) Διάβασε  πως καυχιούνται οι ήρωες στα δημοτικά τραγούδια και κάνε την σύγκριση.

Οι ήρωες των δημοτικών τραγουδιών καυχιούνται:

α) «Κανείς δεν ήταν σαν κι εμέν' εις της αντρειάς τη χάρη,

στο πάλεμα, στο τρέξιμο, στο πήδος, στο κοντάρι».

β) «Σα θέλεις, πάρε το σπαθί και παίρνω το δικό μου,

και πάμε να παλέψουμε σε μαρμαρένι' αλώνι...»

(Στ. Αναστασιάδης, Η διδασκαλία..., σελ. 124-127)

γ) Στο τυπικό μοτίβο των λόγων που προηγούνται της σύγκρουσης ποια θέση μπορεί να έχει  η επαινετική προσφώνηση του Έκτορα προς τον αντίπαλό του; Δικαιολόγησε την άποψή σου.

δ)  Πώς εξηγείς την αναφορά του  Αίαντα στον Αχιλλέα (στ. 228-230); Τι  νομίζεις πως επιδιώκει μ' αυτήν ο ίδιος ο ήρωας και τι ο ποιητής;

2 )Να χωρίσεις τη μονομαχία σε τέσσερα μέρη ανάλογα με τα όπλα που χρησιμοποιούνται κάθε φορά από τους δύο ήρωες.

3) Τι ήταν οι κήρυκες και γιατί διακόπτουν την μονομαχία ( δες στα σχόλια)

4)Στο τέλος γίνεται ανταλλαγή δώρων . Ποια δώρα ανταλλάσσουν;

Διάβασε για τα όπλα αυτά στο παρακάτω κείμενο και σχολίασε τη σχέση των ηρώων με τα όπλα τους!

Τα άδωρα δώρα

Αίας (λίγο πριν απομακρυνθεί από τους δικούς του, για να αυτοκτονήσει):

«[...] Τόπο, που ποδάρι ανθρώπου

να μην πατεί θα πάω να βρω, να χώσω

αυτό το μισητότατο σπαθί μου

βαθιά στη γης, να μην το δει πια μάτι,

μα η νύχτα κι ο Άδης κάτω ας το φυλάγουν

γιατί από τότε που το πήρα δώρο

απ' του χειρότερού μου εχθρού το χέρι,

του Έχτορα, τίποτα καλό δεν είδα

απ' τους Αργείους· μα σωστά λέει ο λόγος:

αχρείαστα να 'ναι των εχθρών τα δώρα. [...]»

Τεύκρος (αδελφός του Αίαντα, όταν βρίσκει τον ήρωα νεκρό μετά την αυτοκτονία του):

«Είδες πώς ήτανε γραφτό μια μέρα

ο Έχτορας και νεκρός να σε σκοτώσει;

Σκεφτείτε, για όνομα των θεών, την τύχη

δυο ανθρώπων: με τη ζώνη ο Έχτορας,

που του δωρήθηκε απ' αυτόν, δεμένος

απ' το άρμα του Αχιλλέα βροντοχτυπιόνταν

συρτός στη γης, ως που βγήκε η ψυχή του·

κι αυτός εδώ με το χάρισμα εκείνου,

το σπαθί τούτο, απάνω του πεσμένος

σκοτώθηκε και πάει· λοιπόν δεν τόχει

σφυροκοπήσει το λεπίδι αυτό

η Ερινύα; και κείνο το ζωνάρι

δεν τόφτιαξε άγριος τεχνίτης, ο Άδης;»

(Σοφοκλή Αίας, στ. 657-665 και 1026-1035, μτφρ. Ι.Ν. Γρυπάρης, εκδ. «Εστίας», Αθήνα 1982)

Οι κήρυκες Ιδαίος Οι κήρυκες Ιδαίος και Ταλθύβιος τερματίζουν τη μονομαχία του Έκτορα με τον Αίαντα.

Ανταλλαγή δώρων. Ο Έκτορας «του επρόσφερεν αργυροκαρφωμένο ξίφος με το θηκάρι του και κρεμαστήρι ωραίο· ζώνην με κόκκινην βαφήν του χάρισεν ο Αίας».
Χαρακτικό από το βιβλίο Andreas Alciatus, Emblematum libellus, 1522

5) Είσαι ένας από τους δύο ρήτορες και θέλεις να τρομάξεις τον αντίπαλό σου και ταυτόχρονα να αυξήσεις την αυτοπεποίθησή σου! Τι θα έλεγες;

6) Η μονομαχία ως μέσο επίλυσης διαφορών συνηθιζόταν και σε νεότερα χρόνια, κυρίως στον Μεσαίωνα ή και αργότερα. Να συγκρίνετε τη μονομαχία του Ερωτόκριτου με τον Άριστο  ( βιβλίο σελίδες 85-86) με το ιλιαδικό πρότυπο που μελετήσατε.

Πηγή:http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos