Του γιοφυριού της Άρτας , Δημοτικό τραγούδι ,Λογοτεχνία Γ Γυμνασίου, Φύλλο εργασίας.

 Του γιοφυριού της Άρτας

Δημοτικό τραγούδι

Λογοτεχνία Γ Γυμνασίου

Ανάλυση του κειμένου στο:

https://filologosab.blogspot.com/2021/09/blog-post_17.html

1)  Τι είναι ο δημοτικός; Γιατί νομίζεις λέμε τραγούδια και όχι ποιήματα;

2) Παρατήρησε προσεκτικά την εικόνα.

Μπορείς να την περιγράψεις;

Υπάρχει κάποια δυσκολία ,πιστεύεις να χτιστεί ένα τέτοιο έργο παλιότερα;

Σήμερα θα ήταν πιο εύκολο; Γιατί;

3)  Τo Γεφύρι της Άρτας (στην λαϊκή παράδοση γιοφύρι της Άρτας) είναι λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Αράχθου, του 17ου αιώνα, στην πόλη της Άρτας, που έγινε πασίγνωστη από το ομώνυμο θρυλικό δημοτικό τραγούδι που αναφέρεται στην «εξ ανθρωποθυσίας» θεμελίωσή του.

Ο ίδιος όρος αποτελεί ,επίσης, σύγχρονη μεταφορική έκφραση, όταν αναφέρονται έργα τα οποία αργούν να ολοκληρωθούν όπως και στον θρύλο του τραγουδιού («Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν»).

Δες :

https://www.youtube.com/watch?v=lgOSnedhJxs&t=3s

4) Το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι στηρίζεται σε μια δοξασία. Ποια είναι αυτή; (Διάβασε το εισαγωγικό σημείωμα)

Έχεις ακούσει να συμβαίνει κάτι τέτοιο σήμερα;

5)  Στο έργο απασχολείται ένας μεγάλος αριθμός μαστόρων και μαθητάδων. Ποιο πρόβλημα αντιμετώπιζαν  και πως αντιδρούσαν;

6)Ποιος δίνει λύση στο αδιέξοδο και ποια είναι αυτή;

7) Πώς αντιδρά ο πρωτομάστορας; Θα μπορούσε να αρνηθεί; Τι κάνει τελικά;

8) Ποιος είναι ο ρόλος του πουλιού στην εξέλιξη της αφήγησης;

9) Η γυναίκα του πρωτομάστορα φτάνει γρήγορα . Με ποιο τρόπο πετυχαίνουν το ¨στοίχειωμα¨; 

«Στοιχείωση» ονόμαζαν οι Βυζαντινοί τη θεμελίωση σημαντικών οικοδομημάτων, όπως κάστρων, υδραγωγείων, ναών, κρηνών, γεφυριών, χωριών ή και πόλεων ακόμη με ανθρωποθυσία.

10) Πότε η γυναίκα συνειδητοποιεί  το ψέμα και τι ακολουθεί; Τι κάνει ο πρωτομάστορας;

11)  Η γυναίκα μιλάει για τη ζωή της και καταριέται. Στη συνέχεια όμως αλλάζει την κατάρα σε ευχή. Γιατί το κάνει αυτό;

12) Αφού διαβάσεις τον ορισμό του τραγικού ήρωα στο αρχαίο δράμα , να βρεις αν η γυναίκα του πρωτομάστορα είναι τραγικός ήρωας.

https://filologosab.blogspot.com/2020/08/blog-post.html

13) Χώρισε το δημοτικό τραγούδι σε ενότητες και δώσε έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά.

14) Να βρεις πέντε σχήματα λόγου. 

https://filologosab.blogspot.com/2019/09/blog-post_23.html

15) Διάλεξε ένα από τα παρακάτω:

 Είσαι ο πρωτομάστορας:  γράψε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου γι’ αυτό που αποφάσισες να κάνεις.

Είσαι η γυναίκα του πρωτομάστορα:  γράψε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου ,όταν συνειδητοποιείς τι θα σου συμβεί.

Είσαι ένας από τους εργαζόμενους στο γεφύρι: Γράψε τις σκέψεις σου όταν βλέπεις τη γυναίκα να πλησιάζει.

16)  Αφού θυμηθείς τι είναι η τραγική ειρωνεία να την εντοπίσεις στο δημοτικό και να τη σχολιάσεις,

17) Αφού διαβάσεις τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών, να βρεις κάποια στο συγκεκριμένο.

Χαρακτηριστικά δημοτικών τραγουδιών:

 

α) Ο λιτός και πυκνός λόγος. Αποφεύγονται δηλαδή οι μακρηγορίες, τα επίθετα είναι ελάχιστα (συνήθως «χαρακτηριστικά») και ο λόγος συγκροτείται κυρίως με ουσιαστικά και ρήματα.  

 

 β ) Η επανάληψη ή ολοκλήρωση του νοήματος του πρώτου ημιστίχιου στο δεύτερο.

 γ) Το θέμα των άσκοπων ερωτημάτων.   

δ) Το θέμα του αδυνάτου- (Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γεφύρι. Κι αν πέφτουν τα άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες...)   

ε) Οι προσωποποιήσεις: Τα βουνά, τα πουλιά, τα δέντρα, τα άλογα κλπ., δηλαδή κάθε έμψυχο ή άψυχο μπορεί να μιλάει και να παίρνει μέρος στη δράση.

στ) Τα δημοτικά τραγούδια είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη μουσική, είναι αυτό που λέει το όνομά τους, τραγούδια. Παράγονται από λαϊκούς δημιουργούς συγχρόνως με τη μελωδία ή προσαρμόζονται νέοι στίχοι σε μελωδία γνωστή.

 Καθώς μεταδίδονται με την προφορική παράδοση από τόπο σε τόπο και από γενιά σε γενιά υφίστανται μεταβολές και έτσι δημιουργούνται διαφορετικές μορφές του ίδιου τραγουδιού (παραλλαγές).

Είναι, επίσης ,συνδεδεμένα με διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις: εργασίες (εργατικά), πορείες (του δρόμου), χορούς (χορευτικά), συμπόσια (της τάβλας), γάμους (του γάμου, του γαμπρού, της νύφης), αγερμούς παιδιών (κάλαντα), θανάτους (μοιρολόγια)  

ζ) Τυπικός αριθµός 3

- Νόµος των τριών : σε µια νοηµατική ενότητα παρουσιάζονται συνήθως τρία στοιχεία. Παρουσιάζονται είτε αριθµητικά είτε σε κλίµακα όπου το τρίτο είναι το καλύτερο ή το σηµαντικότερο :

Πάνω στηµ πάνω γειτονιά έσιει τρεις αδερφάε  ,

τηµ µιαλ λαλούν την Αδωρούν, την άλλην Αδωρούσαν,  

την τρίτην την καλλήττερηλ  λαλούν τηρ Ροδαφνούσαν. 

  Ο αριθµός « τρία » είναι ιερός στη λαϊκή παράδοση και κλείνει µέσα του ειδική -µαγική δύναµη. Υπάρχει η πίστη ότι είναι φορέας επιτυχίας. Στη χρήση του αριθµού τρία συντέλεσε και η πίστη στην Αγία Τριάδα. Και τα Πολλαπλάσια του 3 παρουσιάζονται συχνά στο λαϊκό λόγο :

Σαράντα πέντε ( 3 Χ 15 < 5 Χ 3 > )µάστοροι κι εξήντα ( 3 Χ 20 )  µαθητάδες τρεις χρόνους εδουλεύανε στης Άρτας το γεφύρι » 

 Νέα Ελληνική Λογοτεχνία (Α Λυκείου)

 

18) Διάβασε για τα δημοτικά τραγούδια στο εισαγωγικό σημείωμα.

Ποια είναι τα είδη των δημοτικών τραγουδιών;

 Ποια στοιχεία αυτού του τραγουδιού αποδεικνύουν πως ανήκει στο είδος των παραλογών;

 

Οι παραλογές αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών και παρουσιάζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: 

 α) είναι συνήθως πολύστιχα ποιήματα με αφηγηματικό και επικολυρικό χαρακτήρα. Από την άποψη αυτή, πλησιάζουν κάπως και συγγενεύουν με τα ακριτικά τραγούδια. 

 β) ως αφηγηματικά τραγούδια αναπτύσσουν ένα μύθο (=μια υπόθεση, μια ιστορία) που εξελίσσεται σταδιακά και έχει όλα τα γνωρίσματα και τα στοιχεία της αφηγηματικής ποιητικής γραφής: αρχή και δέση του μύθου, σταδιακή εξέλιξη και κορύφωση και, τέλος, λύση    

γ) αντλούν το περιεχόμενό τους από αρχαίους ελληνικούς μύθους, από νεότερες παραδόσεις, από διάφορα δραματικού χαρακτήρα κοινωνικά περιστατικά, από την ιστορική μνήμη, ή έχουν υπόθεση εντελώς πλαστή     

δ) παρουσιάζουν έντονα παραμυθιακά και εξωλογικά στοιχεία, δηλαδή στοιχεία που η λογική μας δεν τα δέχεται ως πραγματικά και φυσικά        

ε) παρουσιάζουν το χαρακτηριστικό της αφηγηματικής πυκνότητας στην πλοκή του μύθου, με αποτέλεσμα να διακρίνονται από έναν γρήγορο και γοργό ρυθμό στην όλη ροή και εξέλιξη του μύθου      

στ) διαφέρουν ριζικά από άλλα αφηγηματικά τραγούδια, γιατί η υπόθεσή τους παρουσιάζει στοιχεία έντονης δραματικότητας. 

Όλα αυτά τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά μπορεί κανείς εύκολα να τα διαπιστώσει και να τα επισημάνει στις δύο καλύτερες παραλογές: «Του Νεκρού αδελφού» και «Του γεφυριού της Άρτας». (Λογοτεχνία Α Λυκείου)

19)  Το τέλος του Γιοφυριού της Άρτας

Ξαναγράψτε το τέλος του δημοτικού τραγουδιού Του Γιοφυριού της Άρτας κάνοντας όποιες αλλαγές θέλετε. Αν μπορείτε, χρησιμοποιήστε ιαμβικό 15σύλλαβο, αλλιώς γράψτε το σε πεζό. Μελετήστε και το παράδειγμα που επισυνάπτεται.