Δευτερόκλιτα επίθετα Αρχαία ελληνικά (θεωρία -ασκήσεις)

Δευτερόκλιτα επίθετα

Ασυναίρετα δευτερόκλιτα επίθετα

. α) Τρικατάληκτα με 3 γένη (σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον)

Ενικός αριθμός
ον.	σοφὸς	σοφὴ	σοφὸν	δίκαιος	δικαία	δίκαιον
γεν.	σοφοῦ	σοφῆς	σοφοῦ	δικαίου	δικαίας	δικαίου
δοτ.	σοφῷ	σοφῇ	σοφῷ	δικαίῳ	δικαίᾳ	δικαίῳ
αιτ.	σοφὸν	σοφὴν	σοφὸν	δίκαιον	δικαίαν	δίκαιον
κλ.	σοφὲ	σοφὴ	σοφὸν	δίκαιε	δικαία	δίκαιον
Πληθυντικός αριθμός
ον.	σοφοὶ	σοφαὶ	σοφὰ	δίκαιοι	δίκαιαι	δίκαια
γεν.	σοφῶν	σοφῶν	σοφῶν	δικαίων	δικαίων	δικαίων
δοτ.	σοφοῖς	σοφαῖς	σοφοῖς	δικαίοις	δικαίαις	δικαίοις
αιτ.	σοφοὺς	σοφὰς	σοφὰ	δικαίους	δικαίας	δίκαια
κλ.	σοφοὶ	σοφαὶ	σοφὰ	δίκαιοι	δίκαιαι	δίκαια

 Παρατηρήσεις      :

Το θηλυκό των τρικατάληκτων επιθέτων σε -ος:

1) λήγει σε -η, αν πριν από την κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει σύμφωνο εκτός από το ρ: ἀγαθός, ἀγαθή — πιστός, πιστή·

λήγει σε -α, αν πριν από την κατάλ. -ος του αρσενικού υπάρχει φωνήεν ή ρ: ἅγιος, ἁγία — γενναῖος, γενναία — φαιδρός, φαιδρὰ (εκτός από το ὄγδοος, ὀγδόη)·

2) στην ονομαστική, γεν. και κλητ. του πληθυντικού τονίζεται όπου και όπως τονίζεται στις ίδιες πτώσεις το αρσενικό: ἡ ἁγία — αἱ ἅγιαι, τῶν ἁγίων, ὦ ἅγιαι (όπως οἱ ἅγιοι, τῶν ἁγίων, ὦ ἅγιοι)· 

 β) Δικατάληκτα με τρία γένη (σε -ος, -ον)

Ενικός Αριθμός
ον.	ὁ ἡ	ἄφθονος	τὸ	ἄφθονον	ὁ ἡ	τιμωρὸς	τὸ  τιμωρόν
γεν.	τοῦ τῆς	ἀφθόνου	τοῦ	ἀφθόνου	τοῦ τῆς	τιμωροῦ	τοῦ  τιμωροῦ
δοτ.	τῷ τῇ	ἀφθόνῳ	τῷ	ἀφθόνῳ	τῷ τῇ	τιμωρῷ	τῷ  τιμωρῷ
αιτ.	τὸν τήν	ἄφθονον	τὸ	ἄφθονον	τὸν τὴν	τιμωρὸν	τὸ  τιμωρόν
κλ.	(ὦ)	ἄφθονε	(ὦ)	ἄφθονον	(ὦ)	τιμωρὲ	(ὦ)  τιμωρόν
Πληθυντικός Αριθμός
ον.	οἱ αἱ	ἄφθονοι	τὰ	ἄφθονα	οἱ αἱ	τιμωροὶ	τὰ τιμωρά
γεν.	τῶν	ἀφθόνων	τῶν	ἀφθόνων	τῶν	τιμωρῶν	τῶν  τιμωρῶν
δοτ.	τοῖς ταῖς	ἀφθόνοις	τοῖς	ἀφθόνοις	τοῖς ταῖς	τιμωροῖς	τοῖς  τιμωροῖς
αιτ.	τοὺς τὰς	ἄφθονους	τὰ	ἄφθονα	τοὺς τὰς	τιμωροὺς	τὰ  τιμωρά
κλ.	(ὦ)	ἄφθονοι	(ὦ)	ἄφθονο	(ὦ)	τιμωροὶ	(ὦ)  τιμωρά

Παρατηρήσεις:

Από τα δευτερόκλιτα επίθετα είναι δικατάληκτα:

α) τα περισσότερα από τα σύνθετα σε -ος: ὁ, ἡ ἄγονος, τὸ ἄγονον — ὁ, ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον - ὁ, ἡ ἄκαιρος, τὸ ἄκαιρον - ὁ, ἡ ἄκαρπος, τὸ ἄκαρπον - ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον - ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξονκ.ά.

β) τα απλά επίθετα αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος, γαμήλιος, δόκιμος, ἕωλος (= παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος, λάλος, χέρσος, τιθασὸς (= εξημερωμένος, ήμερος)·

γ) μερικά επίθετα σε -ος, που χρησιμοποιούνται (στο αρσεν. και το θηλ.) και ως ουσιαστικά: ὁ, ἡ ἀγωγός, τὸ ἀγωγὸν (= αυτός που οδηγεί, που φέρνει) — ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθὸν (= αυτός που βοηθεί) — ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν (= αυτός που τιμωρεί) — ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον (= τυραννικός).

Ασκήσεις

  1)  Να σχηματίσετε το θηλυκό και ουδέτερο των επιθέτων: 

ΑΡΣΕΝΙΚΟ	ΘΗΛΥΚΟ	ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ἅγιος
πονηρός
ξένος
τίμιος
αἰώνιος
αἰχμηρός
γενναῖος
φαιδρός
ἁπαλός
ἀγαθός
λευκός
μακάριος
θεῖος
ὀχληρός
σοφός
πατρῷος
ἄξιος
θνητός
αἰσχρός
ὑψηλός

  

2)  Να τοποθετήσετε τα επίθετα των παρενθέσεων στον κατάλληλο τύπο, ώστε να συμφωνούν με τον τύπο του ουσιαστικού που δίνεται:

1.      οἱ …………………… ἰχθύες     (ἄφωνος)

2.      τῆς …………………. νήσου    (ὡραῖος)

3.      τούς ………………… ῥήτορας    (δεινός)

4.      τῇ ………………….. γυναικί    (ὠχρός)

5.      τοῦ …………………… ἀνδρός    (ἀείμνηστος)

6.      τά ………………… τείχη    (ὑψηλός)

7.      τοῖς ……………….. διδασκάλοις    (καλός)

8.      τόν …………………….. ἄνδρα    (ἄρρωστος)

9.      αἱ …………………… πράξεις    (ὠφέλιμος)

10.  τάς …………………… σωτηρίας    (δίκαιος)

11.  ταῖς …………………. χώραις    (πολέμιος)

12.  τῶν …………………… μαχητῶν    (γενναῖος)

13.  τῷ ………………… θεῷ    (ἀθάνατος)

14.  τήν …………………. μουσικήν    (ὡραῖος)

15.   ἡ ………………… ἀπειλή (φοβερός)

Ασκήσεις από:

https://sites.google.com/site/archaiaagymnasiou/home/askeseis-diagonismata/deuteroklita-epitheta