Οδύσσεια Ενότητα 4 α, 174-360 Φύλλο εργασίας

Οδύσσεια του Ομήρου     Ενότητα 4   : α, 174-360

Φύλλο εργασίας δομημένης μορφής

Διάλογος του Τηλέμαχου με την Αθηνά-Μέντη

Χρόνος:  1η μέρα της Οδύσσειας – 10ος χρόνος περιπλανήσεων του Οδυσσέα

 Τόπος: Ιθάκη (παλάτι)

Πρόσωπα: Αθηνά-Μέντης, Τηλέμαχος, προσωπικό του παλατιού, μνηστήρες, Φήμιος

Α Υπομνήσεις:

1)  Ανθρωποκεντρισμός: ο άνθρωπος είναι το σημαντικότερο ον του κόσμου. Γι’ αυτόν γίνονται όλα και όλα πρέπει να σκοπεύουν και να οδηγούν στο όφελός του. Ανθρωποκεντρικός είναι ο πολιτισμός που έχει κέντρο του τον άνθρωπο, προβάλλει ως υπέρτατη αξία τον άνθρωπο, τις ικανότητες, τις δυνατότητες του κι επιδοκιμάζει την ανθρώπινη ζωή. Η Οδύσσεια βασίζεται στην αντίληψη αυτή, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος με την οξύνοια , την επινοητικότητα, την αγωνιστικότητα και το θάρρος του ρυθμίζει την τύχη του και την πορεία του στη ζωή.

2)   Υστεροφημία:  η καλή φήμη που ακολουθούσε  κάποιον μετά το θάνατό του. Για την υστεροφημία οι ομηρικοί άνθρωποι αγωνίζονταν  και προσπαθούσαν να δείξουν ηρωισμό σε όλη τη ζωή τους . Ήταν το αποτέλεσμα της εκπλήρωσης του ηρωικού ιδανικού.

3)  Ειρωνεία δραματική-επική:  Ειρωνεία γενικά σημαίνει την αντίθεση ανάμεσα σε κάτι που φαίνεται και σε κάτι που πραγματικά συμβαίνει.  Πολλές φορές κάποιος ήρωας αγνοεί κάτι που άλλοι ήρωες του έργου ή οι αναγνώστες -ακροατές γνωρίζουν.

4) Ηρωικό ιδανικό: Στη μυκηναϊκή εποχή, πίστευαν πως ο άνθρωπος αποκτά αξία , δίνει νόημα στη ζωή του , γίνεται ήρωας, όταν η ζωή του χαρακτηρίζεται από ξεχωριστές πράξεις.  Η πολεμική ικανότητα, η ανδρεία, η γενναιότητα, η «αριστεία» είναι αυτά που χαρίζουν δόξα στον ήρωα και εξασφαλίζουν την υστεροφημία του. Στην ομηρική εποχή, το πολεμικό ηρωικό ιδανικό κλονίζεται, μια και οι άνθρωποι στρέφονται σε ειρηνικές δραστηριότητες με στόχο την οικονομική ανάπτυξη .Έτσι σταδιακά αναπτύσσεται το ιδανικό της ειρηνικής διαβίωσης.

 

5) Tυπικά:  λέγονται τα στοιχεία που επαναλαμβάνονται πανομοιότυπα ή ελαφρά παραλλαγμένα. Μπορεί να είναι συνδυασμοί επιθέτων και ουσιαστικών ή άλλες φράσεις (όπως γλαυκῶπις Ἀθήνη/«η Aθηνά τα μάτια λάμποντας», ἔπεα πτερόεντα/«και πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά») ή στίχοι ολόκληροι (όπως «Tης αντιμίλησε ο Tηλέμαχος με φρόνηση και γνώση») ή θέματα/μοτίβα και σκηνές ολόκληρες (όπως η υποδοχή και η φιλοξενία του επισκέπτη).

5) Αυτοδικία ήταν η προσωπική απόδοση δικαιοσύνης και  ίσχυε σε εποχές που δεν υπήρχε γραπτό δίκαιο (νόμοι), γι' αυτό έβρισκε την επιδοκιμασία της κοινωνίας αλλά και θεϊκή κάλυψη.

 Β  Δράσεις:

6)  Ο Τηλέμαχος ντρέπεται για την κατάσταση που επικρατεί στο παλάτι λόγω των μνηστήρων και  μιλάει για τον πατέρα του .Τι λέει ο Τηλέμαχος για  τον Οδυσσέα;

7) Ακολουθούν οι συνηθισμένες ερωτήσεις (τυπικό φιλοξενίας ) του Τηλέμαχου προς τον ξένο; Τι τον ρωτάει και ποιες είναι οι απαντήσεις της Αθηνάς –Μέντη; Με ποιο τρόπο κάνει την ιστορία της πιο πειστική;

8) Στα λόγια της Αθηνάς υπάρχει αναχρονισμός .Διάβασε στη σελίδα 168 του βιβλίου σου την ερμηνεία του όρου και στη συνέχεια εντόπισέ τον.

9) Η Αθηνά – Μέντης  υποστηρίζει : «θα βρει τον τρόπο να γυρίσει, αυτός που είναι πολυμήχανος», Ποια άποψη εκφράζει ο Όμηρος  για τις ανθρώπινες δυνατότητες με τη φράση αυτή; ( Διάβασε τις υπομνήσεις)

10)   Στα λόγια του Τηλέμαχου υπάρχει μια αντίφαση για το τι είναι σημαντικό στη ζωή (ηρωικό ιδεώδες ή ειρηνική συνύπαρξη). Μελέτησε τους στίχους: στ.261-266 και στ.241-242. Πώς ερμηνεύετε αυτή την αντίφαση στα λόγια του;

11) Στα ομηρικά έπη και ο ίδιος ο Αχιλλέας έχει διαφορετική στάση απέναντι στον ηρωισμό.

Διάβασε τους στίχους βρες τη διαφορετική στάση και προσπάθησε να την εξηγήσεις.

Όμηρος, Ιλιάδα Ι 412-416: Αν μείνω εδώ να πολεμώ την πόλιν του Πριάμου η επιστροφή μου εχάθηκεν, αλλ’ άφθαρτη θα μείνει η δόξα μου· στην ποθητήν πατρίδα μου αν γυρίσω, μου εχάθ’ η δόξα, αλλ’ έπειτα πολλές θα ζήσω ημέρες, και δεν θα μ’ έβρει γρήγορα το τέλος του θανάτου.

Ο Αχιλλέα ς στον Άδη:  Οδύσσεια  Σ᾽ αυτά τα λόγια μου εκείνος αμέσως ανταπάντησε μιλώντας: «Μη θες να με παρηγορήσεις για τον θάνατό μου, Οδυσσέα γενναίε· θα προτιμούσα πάνω στη γη να ζούσα, κι ας ξενοδούλευα σε κάποιον, άκληρο4 πια που να μην έχει και μεγάλο βιος, παρά να είμαι ο άρχοντας στον κάτω κόσμο των νεκρών.»

12) Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει ο Τηλέμαχος σύμφωνα με τα λόγια του στους στίχους   256-279;

13) Μπορείς να βρεις τα στοιχεία πολιτισμού που υπάρχουν στους παρακάτω στίχους και να τα σχολιάσεις;  Στχ  : 201-206  ,   305-308  ,     321-324

14) Η Αθηνά προσπαθεί να ενθαρρύνει τον Τηλέμαχο. Ποιες είναι οι συμβουλές τις ;

15) Η Αθηνά –Μέντης θυμίζει στο τέλος του λόγου της τον Ορέστη. Για ποιο λόγο κάνει κάτι τέτοιο και με ποια αφορμή;

16)Ο Τηλέμαχος προτείνει ανταλλαγή δώρων στον «ξένο» και λουτρό . Ποια ήταν η δικαιολογία της Αθηνάς –Μέντη για να το αρνηθεί;

17)Με ποιο τρόπο «έφυγε» η Αθηνά –Μέντης από το παλάτι και πόσο επηρέασε αυτό τον Τηλέμαχο;

Γ Αξιολόγηση:

18) Αφηγήσου σε έναν συμμαθητή σου που έλειπε από το μάθημα τον διάλογο ανάμεσα στον Τηλέμαχο και την Αθηνά-Μέντη.

19) Μπορείς να εξηγήσεις την στάση του Τηλέμαχου; Αν εσύ ήσουν στη θέση του πως νομίζεις πως θα αντιδρούσες;

20) Αφού διαβάσεις τον όρο «ειρωνεία» ,προσπάθησε να βρεις στην ενότητα σημεία που υπάρχει ειρωνεία και να τα σχολιάσεις.

21) Στον διάλογο που παρακολουθήσαμε ,γίνεται λόγος για την Πηνελόπη, χωρίς την παρουσία της. Τι αναφέρεται στην ενότητα και σε ποια συμπεράσματα καταλήγουμε για τη θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή;

22) Τι είναι το ηρωικό ιδεώδες και ποια αξία έχει σε μια κοινωνία σαν την σημερινή;