Οδύσσεια Ενότητα 1 α, 1-25 Φύλλο εργασίας

Φύλλο εργασίας δομημένης μορφής

Οδύσσεια του Ομήρου

Ενότητα 1^η    ραψωδία α, 1-25

   

Α Υπομνήσεις:

1)    Ο Τρωικός Πόλεμος στην ελληνική μυθολογία ήταν μία δεκαετής πολεμική σύγκρουση των Ελλήνων  (Αχαιοί ή Αργείοι ή Δαναοί ή Μυκηναίοι) με τους Τρώες, κάτω από τα τείχη της Τροίας. Η κύρια αφορμή του πολέμου ήταν η αρπαγή της Ελένης, της συζύγου του βασιλιά της Σπάρτης, Μενέλαου, από τον Πάρη .

2)   Ο Οδυσσέας βασιλιάς της Ιθάκης ήταν γιος του Λαέρτη και της Αντίκλειας, σύζυγος της Πηνελόπης και πατέρας του Τηλεμάχου Είναι γνωστός για την πονηριά και εφευρετικότητά του. Η γενναιότητα και η πολεμική του ικανότητα εξυμνούνται πολλές φορές από τον Όμηρο στην Ιλιάδα . Η πιο καταλυτική συνεισφορά του Οδυσσέα στο Τρωικό Πόλεμο όμως ήταν έμπνευση του Δούρειου Ίππου που οδήγησε στην πτώση της Τροίας.

3) Προοίμιο (  προ+ οίμος= δρόμος, μονοπάτι, → πορεία αφήγησης) :η εισαγωγή σ’ ένα έργο, όπου δίνεται το θέμα και το περιεχόμενό του σε γενικές γραμμές.

Κανονικά ένα επικό προοίμιο έχει 3 μέρη: 1) Την επίκληση: Ο ποιητής καλεί την Μούσα να τον βοηθήσει να ολοκληρώσει το έργο.2) τη διήγηση: δίνεται περιληπτική υπόθεση του έργου και 3) την παράκληση: ο ποιητής καλεί την Μούσα να ξεκινήσει από όπου θέλει.

 Στην Οδύσσεια έχουμε δύο προοίμια: στο πρώτο(κυρίως προοίμιο, στίχοι α 1-13) ο ποιητής κάνει επίκληση στη Μούσα , παρουσιάζει σε γενικές γραμμές τον Οδυσσέα    και ζητάει από την Μούσα να αφηγηθεί την ιστορία από όπου θέλει.
 Στο δεύτερο(στίχοι α 14-25) η Μούσα ορίζει το σημείο από το οποίο θ’ αρχίσει την εξιστόρηση των περιπετειών του και δίνει σύντομα την υπόθεση του έργου.

4 )  Μούσες: Ήταν κόρες του Δία και της Mνημοσύνης, της μνημονικής ικανότητας, δηλαδή, που ήταν εντελώς απαραίτητη σε εποχές που δεν υπήρχε γραφή. Μούσα : Καλλιόπη: Προστάτιδα της επικής ποίησης.
Η επίκληση στη Μούσα γίνεται  ( ζητάει ο ποιητής τη βοήθεια της Μούσας):α)  είναι έκφραση σεμνότητας του ποιητή που έχει επίγνωση της σπουδαιότητας του έργου του. β) Κατοχυρώνει την ποιητική αξία του έργου (έργο θεόπνευστο) γ) Οι Μούσες φανερώνουν στον ποιητή όσα γίνονται στον κόσμο των θεών.

5) in medias res(= στο μέσο των πραγμάτων ):είναι ένας τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται μια αφήγηση ,σύμφωνα με τον οποίο επιλέγεται ως αρχή  κάποιο σημείο μιας ιστορίας (συνήθως στη μέση ) και στην πορεία της αφήγησης διαμορφώνονται συνθήκες κατάλληλες, ώστε να αναφερθούν και όσα προηγήθηκαν. Σκοπός της χρήσης αυτής της τεχνικής είναι να προκαλέσει το ενδιαφέρον και την προσοχή του ακροατή ή αναγνώστη. 

6) Αντίθεση:  Όταν τοποθετούνται διαφορετικά στοιχεία το ένα απέναντι στο άλλο με σκοπό να γίνει κατανοητή, ξεκάθαρη μια κατάσταση. π.χ. α 23, ο Ποσειδώνας απέναντι στους άλλους θεούς. 

7)   Χαρακτηρισμός προσώπων : Χαρακτηρίζουμε τους ήρωες όπως παρουσιάζονται  μέσα απ’ την εμφάνιση, τα λόγια, τη συμπεριφορά τους και τις αντιδράσεις των άλλων απέναντί τους. Κάποιες φορές όμως ο ποιητής δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς στα πρόσωπα.

8)    Προοικονομία :  O Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για όσα θα ακολουθήσουν με διάφορους τρόπους: άλλοτε : α) προγραμματίζει τη δράση, άλλοτε   β)προειδοποιεί για την εξέλιξη της δράσης  και άλλοτε   γ) προϊδεάζει απλώς για την τύχη ορισμένων ηρώων. 
H συστηματική αυτή προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται   προοικονομία.

9) H τεχνική του  να τελειώνει ολόκληρο ή ένα τμήμα (ή ένας στίχος) λογοτεχνικού κειμένου όπως (ακριβώς ή περίπου) αρχίζει, λέγεται κύκλος ή κυκλικό σχήμα.

Β  Δράσεις:

10) Διάβασε το κυρίως προοίμιο στα αρχαία ελληνικά και βρες λέξεις που χρησιμοποιούνται και σήμερα. Μπορείς να καταλάβεις λοιπόν  τη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας;

11)  Σε ποια σημεία ο ποιητής απευθύνεται στη Μούσα  και ποιο σχήμα χρησιμοποιεί; Γιατί νομίζεις πως η επίκληση της Μούσας ήταν ανάγκη για τον ποιητή;

12) Οι στίχοι  χωρίζονται σε δύο ενότητες. (δες υπομνήσεις)   Βρες ποιες είναι και δώσε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά.

13)  Στο προοίμιο παρουσιάζεται ο Οδυσσέας και δίνονται κάποια χαρακτηριστικά του. Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα :

Χαρακτηρισμός	Εξήγηση-δικαιολόγηση

14) Ποια πρόσωπα του έργου ( εκτός από τον Οδυσσέα)  εμφανίζονται στο προοίμιο και ποια στοιχεία  δίνονται;

Πρόσωπα	Ενέργειες -χαρακτηριστικά

15) Σύμφωνα με τον στίχο:" Γιατί εκείνοι χάθηκαν απ' τα δικά τους τα μεγάλα σφάλματα" για ποιον λόγο χάθηκαν οι σύντροφοι του Οδυσσέα; Ποια αντίληψη για την ευθύνη και την τιμωρία φαίνεται στους στίχους αυτούς;

16)  Στίχος 14  «Τότε λοιπόν….»  Διάβασε στη σελίδα 13 του βιβλίου σου την περιληπτική 

αναδιήγηση της Οδύσσειας και γράψε στο τετράδιό σου τους σταθμούς του ταξιδιού επιστροφής του Οδυσσέα. Σημείωσε σε έναν κύκλο το σημείο από το οποίο αρχίζει την ιστορία ο Όμηρος και βρες το χρονικό παρελθόν. Πως λέγεται η τεχνική αυτή;(αρχίζει την ιστορία από το κέντρο)  και για ποιο λόγο νομίζεις πως τη χρησιμοποιεί ο ποιητής;  ( Διάβασε τις υπομνήσεις)

17)   Ο Οδυσσέας βρίσκεται στο νησί της Καλυψώς . Διάβασε προσεκτικά το δεύτερο προοίμιο και βρες στίχους που να μας προετοιμάζουν για όσα καλά –κακά θα γίνουν στη συνέχεια. Πως ονομάζεται η τεχνική αυτή;( Δες τις υπομνήσεις).

18) Ο Οδυσσέας παιδευόταν από δύο επιθυμίες . Ποιες είναι αυτές;

19) Ποιος θεός δε συμφωνούσε με την επιστροφή του Οδυσσέα στο νησί του και γιατί;

20) Ανθρωπομορφισμός των θεών : Συχνά οι θεοί παρουσιάζονται με ανθρώπινα γνωρίσματα και αδυναμίες .Εντοπίστε τα στον Ποσειδώνα και στην Καλυψώ .

Γ Αξιολόγηση:

21) Αφηγήσου σε κάποιον συμμαθητή σου που έλειπε από το μάθημα όσα παρουσιάζει ο Όμηρος στο προοίμιο.

22)    Πόσο σημαντικό είναι νομίζεις το προοίμιο για ένα έργο και γιατί; Σκέψου το προοίμιο ενός δικού σου έργου.

23) Στους στίχους υπάρχουν αντιθέσεις ( δες υπομνήσεις). Μπορείς να τις βρεις και να τις σχολιάσεις;

24)  Σε καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις βρες τα συνθετικά τους και με το πρώτο συνθετικό φτιάξε μια νέα λέξη.  ( πχ  πολύβουος)

πολύτροπος, υπέρλαμπρος, σύντροφος, καταμεσής