Γιατί, Γιάννης Μαγκλής (ανάλυση)
Πόλεμος και απάνθρωπη βία
Θύτες και θύματα, νικητές και νικημένοι
Ειρήνη και ανθρωπισμός ενάντια στον πόλεμο και τη θηριωδία.
Το διήγημα αποτελεί μια ηχηρή διαμαρτυρία του συγγραφέα απέναντι στον παραλογισμό του πολέμου και, ταυτόχρονα , μια φιλειρηνική έκκληση προς όλους τους λαούς, ανεξάρτητα από εθνικότητα, γλώσσα, πολιτισμό. Στο αφηγηματικό περιεχόμενο δεν υπάρχουν τοπικοί ,χρονικοί ή ονοματικοί δείκτες, ώστε να μπορούμε να προσδιορίσουμε το πότε, που και ανάμεσα σε ποιους συμβαίνουν τα διαδραματιζόμενα.
Ο συγγραφέας λοιπόν προσπαθεί να δείξει πως δεν έχει σημασία ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο αλλά πως οι εμπόλεμοι χάνουν την ανθρωπιά τους και γίνονται εναλλάξ σκληροί θύτες και αθώα θύματα.
Πάνω σε αυτή την απουσία δεικτών αναπτύσσεται ο λογοτεχνικός μύθος που χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι οι συνεχείς ανατροπές. Ο νέος στρατιώτης τη μια στιγμή προκαλεί τη συμπάθεια του αναγνώστη επειδή παρουσιάζεται σαν θύμα ενός πολέμου που τον έχει εξαχρειώσει ,τον κρατά μακριά από τα αγαπημένα του πρόσωπα και δεν τον αφήνει να απολαύσει την όμορφη ζωή του ανθρώπου την άλλη στιγμή όμως προκαλεί την αντιπάθεια γιατί γίνεται ο ίδιος στυγνός εκτελεστής ενός συνανθρώπου του.
Στη συνέχεια ο στρατιώτης μετατρέπεται ξανά σε τραγικό θύμα καθώς μετανιώνει φρικτά και συντρίβεται από την πράξη του! Η τελευταία εικόνα του νέου στρατιώτη να κρατά στην αγκαλιά του και να ζητά συγνώμη από τον στρατιώτη θύμα, σφραγίζει την ιστορία και δίνει σαφέστατα αντιπολεμικό περιεχόμενο στο κείμενο.
Παρατηρούμε τις όμορφες εικόνες της φύσης όταν ο στρατιώτης απλώς απολάμβανε τη ζωή.
Πρέπει να τονίσουμε πως ο συγγραφέας βάζει τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια λόγια και στους δύο στρατιώτες για να δείξει πως άσχετα από τις διαφορές και τον πόλεμο οι άνθρωποι έχουν τις ίδιες ανάγκες ,σκέψεις ,αγωνίες ,πόνους. Η επαναλαμβανόμενη προσφώνηση "αδερφέ μου' ,όπως και ο όρος "άνθρωπος", που επαναλαμβάνεται συχνά, δίνει το μήνυμα της συναδέλφωσης και ανθρώπινης αλληλεγγύης.
Κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο στρατιώτες:
ίδιες επιθυμίες, ίδια ανθρώπινα όνειρα, ίδιες συναισθηματικές ανάγκες, ίδια λαχτάρα για ζωή, έχουν και οι δύο αφήσει πίσω αγαπημένα πρόσωπα και οικογένεια.
Στην αρχαία ελληνική τραγωδία τραγικό είναι το πρόσωπο που κάνει κάποιες ενέργειες, αγνοώντας ότι αυτές θα οδηγήσουν το ίδιο ή και άλλα πρόσωπα σε συμφορές, γιατί έτσι έχουν αποφασίσει οι θεοί και η μοίρα (είναι έρμαιο και θύμα των θεών και της μοίρας).
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΑΓΙΚΟΥ ΗΡΩΑ (Δραματική Ποίηση Γ΄Γυμνασίου)
Ο ήρωας που πάσχει, υποφέρει. Η τραγικότητα δημιουργείται κατά κανόνα:
α. όταν ο ήρωας πάσχει εξαιτίας μιας αναπόφευκτης μοίρας,
β. όταν υποπίπτει σε σφάλμα από λάθος υπολογισμούς ή από υπερβολική αυτοπεποίθηση και αλαζονεία,
γ. όταν έρχεται αντιμέτωπος με δυνάμεις υπέρτερες (ισχυρότερες),
δ. όταν βρίσκεται στην ανάγκη να επιλέξει ανάμεσα σε δυο λύσεις, που και οι δυο θα τον πληγώσουν,
ε. όταν ο ήρωας μεταπίπτει από την ευτυχία στη δυστυχία .
Ο νεαρός στρατιώτης γίνεται τραγικό πρόσωπο γιατί:
- είναι και αυτός θύμα ενός πολέμου που τον έχει κάνει ίδιο με ένα άγριο ζώο.
- Αναγκάζεται να σκοτώσει πριν σκοτωθεί.
- Ζώντας μέσα στη βία του πολέμου ενδιαφέρεται για την επιβίωσή του και “ξεχνάει” τον άνθρωπο.
- Όταν συνειδητοποιεί την πράξη του, νιώθει ενοχές και ζητάει συγχώρεση.
- Λέει πως δεν είναι φονιάς αλλά έχασε την ανθρωπιά του με τον πόλεμο.
Το κείμενο είναι ένα διήγημα: το διήγημα είναι πεζό λογοτεχνικό αφηγηματικό έργο με μικρή (σχετικά με το μυθιστόρημα) έκταση με ολοκληρωμένη υπόθεση, η οποία είναι πλαστή ή εμπνευσμένη από την πραγματικότητα. Στο διήγημα υπάρχει ενότητα υπόθεσης, τόπου και χρόνου: η υπόθεση τοποθετείται σε συγκεκριμένο τόπο και περιορισμένα χρονικά πλαίσια, ενώ περιστρέφεται γύρω από 'ένα κύριο γεγονός, στο οποίο πρωταγωνιστεί ένα κεντρικό πρόσωπο, ο ήρωας του διηγήματος. Ενδέχεται όμως να υπάρχουν και δευτερεύοντα γεγονότα ή πρόσωπα, που έχουν στόχο να φωτίσουν τον πρωταγωνιστή.
Oι ψυχικές διακυμάνσεις του νεαρού στρατιώτη
- επαφή με τη φύση: απλός, ήρεμος, χαρούμενος άνθρωπος
- εμφάνιση εχθρού: και πάλι καχύποπτος, σκληρός και αδίστακτος πολεμιστής
- πυροβολισμός εχθρού: αμηχανία, καθώς αρχικά δε συνειδητοποιεί τι έχει κάνει
- βλέμμα και πόνος πληγωμένου: ενοχές και πόνος, ταυτίζεται με τον πληγωμένο εχθρό του, νιώθει πανικό κι έτσι τρέπεται σε φυγή
- στα μισά της διαδρομής σταματά: προσπαθεί να ηρεμήσει και να συγκεντρωθεί, αλλά δεν μπορεί λόγω της έντονης συναισθηματικής κατάστασης που βρίσκεται
- κατεβαίνει τρέχοντας την πλαγιά: θέλει να προφτάσει να σώσει τον πληγωμένο και παρακαλεί το θεό να τον σώσει∙ ταραχή, αγωνία, τύψεις, πόνος για το συνάνθρωπό του και οίκτος για τον εαυτό του
- ο πληγωμένος είναι ακόμα ζεστός: προσωρινή ανακούφιση, εξακολουθεί να τρέμει από αγωνία, νιώθει ανθρώπινα συναισθήματα
- φροντίζει τον πληγωμένο: ειλικρινής μετάνοια, πόνος, συντριβή, ανάγκη να λυτρωθεί, εξομολόγηση, ευαίσθητη ψυχή, τρυφερότητα
- ο νεαρός στρατιώτης συνειδητοποιεί ότι ο πόλεμος ήταν αυτός που τον έκανε απάνθρωπο και τον γέμισε μίσος για το συνάνθρωπό του.
Αφηγηματικοί τρόποι: Αφήγηση: γίνεται από έναν τριτοπρόσωπο αφηγητή, ο οποίος δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται. Ωστόσο εμπλέκεται συναισθηματικά στα δρώμενα. Ο αφηγητής παρακολουθεί τις κινήσεις και τις ενέργειες των ηρώων, διαβάζει τις σκέψεις τους και επικεντρώνεται στον τρόπο δράσεις τους.(παντογνώστης)
Υπάρχουν στο κείμενο μονόλογοι στους οποίους αποκαλύπτεται ο εσωτερικός κόσμος του ήρωα.
Περιγραφές: τονίζεται η ομορφιά της φύσης σε αντίθεση με την αγριότητα του πολέμου.
Γλώσσα: απλή δημοτική με ποιητική χροιά.
Σχήματα λόγου:
Προσωποποιήσεις: " Ο μεγάλος ήλιος που ολημερίς τσουρουφλούσε..... κι έκλεισε τα μάτια να ξεχάσει.", " Η νύχτα κατέβηκε ολούθες και απλωμένο σκοτάδι τους τύλιξε"
Μεταφορές: " Η φλόγα έσβησε από τα σωθικά του", "μέτωπο, μάτια, μύτη ήταν περιχυμένα ο ανθρώπινος πόνος και το ξάφνιασμα", "Χτύπαγε η καρδιά βουτηγμένη στην αγωνία", "Τα μάτια καίγανε "
Παρομοιώσεις: " σα να’ τανε φίλοι παλιοί, σα να’ τανε αδέρφια."
Επαναλήψεις: " λυπήσου τον, λυπήσου με," , " Αδερφέ μου, του’λεγε… αδερφέ μου…", "δεν είμαι φονιάς…δεν είμαι φονιάς"," ξέχασα πως είμαι άνθρωπος, ξέχασα πως είσαι άνθρωπος"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου