Παράγραφος, δομή, αρετές παραγράφου ,συνδετικές λέξεις . Νεοελληνική Γλώσσα

Παράγραφος

 Η παράγραφος είναι ένα ενιαίο κείμενο, με αρχή, ανάπτυξη και τέλος. 
Αποτελείται από τρία μέρη (δομή):

 τη θεματική πρόταση (παρουσιάζει το θέμα, την κύρια ιδέα της παραγράφου)
τις λεπτομέρειες (αναπτύσσουν το κύριο θέμα)
 και την κατακλείδα (συμπέρασμα).


 Στην αρχή της παραγράφου εντοπίζουμε – γράφουμε το θέμα που αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις. Συνδέουμε τις προτάσεις στο εσωτερικό της παραγράφου με κατάλληλες συνδετικές λέξεις που δηλώνουν επεξήγηση, παράδειγμα, συμπέρασμα, αντίθεση κτλ.
 Έχει την αυτονομία της, αφού αναπτύσσεται μια ιδέα ή η πλευρά ενός θέματος, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί διαμορφώνουν ένα κείμενο.
 Η μια παράγραφος πρέπει να ξεχωρίζει από την άλλη, γι’ αυτό αφήνουμε περιθώριο.

Αρετές παραγράφου:

Σαφής σκοπός, ο οποίος εκτίθεται  με σαφήνεια, ακρίβεια και συντομία στη θεματική πρόταση.  Θεμιτό είναι να  αναπτύσσεται με ανάλογο τρόπο σε όλη την παράγραφο χωρίς άστοχες  και περιττές σκέψεις.

Ενότητα , η οποία εξασφαλίζεται όταν οι λεπτομέρειες της παραγράφου (πληροφορίες,σχόλια, ιδέες ... )  δεν είναι άσχετες προς την κύρια ιδέα  και  το σκοπό της θεματικής περιόδου.

Αλληλουχία (λογική σύνδεση των νοημάτων): 
η αλληλουχία στο κείμενο εξασφαλίζεται με τη λογική ακολουθία (σειρά) των νοημάτων , χωρίς νοηματικές επαναλήψεις, άλματα και αντιφάσεις. 
Χαρακτηριστικοί άξονες αλληλουχίας είναι η ενότητα του τόπου και του χρόνου (απαντώ στα ερωτήματα τι ,πού, πώς, πότε και γιατί ) η συνέχεια της δράσης των προσώπων ,η λογική (η σειρά) που παρουσιάζονται τα γεγονότα ,η κατάλληλη επιχειρηματολογία, η σχέση αιτίου και αιτιατού. Η αλληλουχία εξασφαλίζεται και με την ακολουθία των χρόνων στα ρήματα
.Σε μια αφηγηματική  παράγραφο οι λεπτομέρειες μπαίνουν σχεδόν πάντοτε κατά χρονολογική σειρά, γιατί ο σκοπός σε μια τέτοια παράγραφο είναι να παρουσιάζονται τα γεγονότα με τη σειρά που συνέβησαν. Σε μια περιγραφική παράγραφο οι λεπτομέρειες παρουσιάζονται σύμφωνα με τη θέση που κατέχουν στο χώρο και τη σχέση που έχουν μεταξύ τους, με σειρά σπουδαιότητας ή από ο γενικό στο ειδικό ή και αντίστροφα.

Η συνοχή(εκφραστική σύνδεση των νοημάτων)
δημιουργεί τις απαραίτητες συνδέσεις για να γίνει ένα κείμενο κατανοητό στον αναγνώστη.

Η συνοχή, εξασφαλίζεται με:
α)τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις και φράσεις ανάμεσα στις προτάσεις, τις παραγράφους και τις περιόδους λόγου (βλέπε πίνακα που ακολουθεί)
β)την επανάληψη λέξεων και φράσεων
γ)την επανάληψη της τελευταίας ιδέας της παραγράφου ή του κεντρικού νοήματος(νοηματική συγγένεια με όσα προηγούνται και όσα έπονται)
δ) με αντωνυμίες

Συνδετικές λέξεις:

 Αντίθεση: εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, ωστόσο, άλλωστε, αντίθετα..
 Συμπέρασμα: λοιπόν, επομένως, άρα, συμπερασματικά, ώστε κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους , συμπεραίνουμε λοιπόν ότι
 Επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, εξηγώντας, μια ερμηνεία είναι συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα,
Χρόνος: ύστερα, αργότερα, μετά, πριν, αφού, από τότε που…
 Αιτία: επειδή, γιατί, γι’ αυτό, λόγω του ότι, εξαιτίας, μια και..
Παράδειγμα: για παράδειγμα, λόγου χάρη, όπως..
 Προσθήκη: επίσης, επιπλέον, εκτός από αυτό, ακόμη..
Έμφαση: Προπάντων, κατεξοχήν, κυρίως, αξίζει να υπογραμμιστεί/ να τονιστεί, ας μην περάσει απαρατήρητο, σας εφιστώ την προσοχή, έχει ιδιαίτερη σημασία/ αξία  να αναφέρουμε…
Γενίκευση: γενικά, κατά κύριο λόγο, συνήθως, τις περισσότερες φορές..
 Απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον.. 
  Τόπο :εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω , σε απόσταση
Κλιμάκωση  :όχι μόνο αλλά και, όχι μόνο να μην …αλλά και να ..
Αφηγηματική συνέχεια  :αρχικά, στη συνέχεια, στο σημείο αυτό, ακολούθως…
Βεβαιότητα  :ασφαλώς, ομολογουμένως, προφανώς , σίγουρα, αναντίρρητα, είναι αλήθεια ότι,, το βέβαιο είναι ότι,θα συμφωνήσουν όλοι ότι, αναμφίβολα…

Ασκήσεις:

 Κείμενο:

Οι τεράστιες δυνατότητες που έχει και αποκτά όλο και περισσότερο ο ηλεκτρονικός υπολογιστής στην αποθήκευση, επεξεργασία και αξιοποίηση μεγάλου όγκου σύνθετων πληροφοριών συντελεί ώστε η πληροφορική να γίνεται όλο και πιο αναγκαία στην εκπαίδευση. Όχι μόνο γιατί εξασφαλίζει εύκολη (με εξοικονόμηση χρόνου, χώρου και τόπου) πρόσβαση σε όλη την έκταση μιας κωδικοποιημένης γνώσης, αλλά γιατί προσφέρει προγράμματα διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων, ασύγκριτα πιο πλούσια και «έξυπνα» από τα καθιερωμένα διδακτικά βιβλία. Το κυριότερο: δίνει μεγάλα περιθώρια αυτενέργειας του μαθητή –συχνά με τρόπο ευχάριστο και παιχνιώδη – και αξιοποίηση της «ανευρετικής διαδικασίας» που είναι και η πιο αποτελεσματική πηγή γνώσης. Ακόμα δίνει δυνατότητες αυτοδιδασκαλίας ή διδασκαλίας εξ αποστάσεως, μορφές που δεν πρέπει καθόλου να υποτιμούνται στις ραγδαίες εξελίξεις του κόσμου μας και των συστημάτων εκπαίδευσης. Και όλα αυτά χωρίς να αχρηστεύεται ο δάσκαλος, που αποκτά νέα τελειότερα μέσα να επιτελέσει το έργο του και ο οποίος εν μέρει αλλάζει ρόλο, μετατρεπόμενος σε καθοδηγητή και εκπαιδευτή της γνώσης αντί του απλού αναπαραγωγού και αναμεταδότη απλών ή εύκολα προσβάσιμων πληροφοριών. Έτσι αξιοποιείται καλύτερα και ουσιαστικά ο δάσκαλος εκεί που πραγματικά χρειάζεται να προσφέρει.

Γ Μπαμπινιώτης ( διασκευή)

Διάβασε την παραπάνω παράγραφο και βρες:

-        Τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες και την κατακλείδα.

-        Έναν πλαγιότιτλο που να αποδίδει το θέμα της παραγράφου.

-        Τις συνδετικές λέξεις ή φράσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται η σύνδεση (συνοχή) των νοημάτων μέσα στην παράγραφο.

 Να εντοπίσετε στις παρακάτω παραγράφους τα δομικά τους μέρη, δηλαδή τη θεματική περίοδο, τις λεπτομέρειες και την κατακλείδα (αν υπάρχει).

 Α)       Σε μερικές περιπτώσεις, ολόκληρες περιοχές της Γης κινδυνεύουν με αφανισμό από την έλλειψη βροχών. Για παράδειγμα, η περιοχή νότια της μεγάλης ερήμου της Σαχάρας, που λέγεται Σαχέλ (στα αραβικά σημαίνει άκρη), εξαρτάται από τις λίγες βροχές που φέρνουν οι νότιοι υγροί άνεμοι. Αν οι βροχές δεν φτάσουν ως εκεί, η ξηρασία προκαλεί μεγάλες καταστροφές. Αυτό συνέβη το 1973, όταν οι χώρες του Σαχέλ (Μαλί, Νίγηρας, Τσαντ, Μπουρκίνα Φάσο) έχασαν τα μισά σχεδόν κοπάδια των ζώων τους από τη δίψα. Σήμερα, οι πρόσφυγες που μετακινούνται από το ένα μέρος του Σαχέλ στο άλλο, περιμένοντας τη βροχή, ξεπερνούν τα 15.000.000.

 Β)        Το σχολείο μας ως χώρος δεν μου άρεσε καθόλου. Είναι ένα γκρίζο και άχαρο κτίριο , ούτε πολύ παλιό ούτε καινούριο. Ούτε ιδιαίτερα περιποιημένο. Οι τοίχοι στις τάξεις χρειάζονται βάψιμο, τα θρανία είναι βρόμικα και πολλά από αυτά σπασμένα. Πάλι καλά που οι τάξεις είναι μεγάλες και φωτεινές ,αλλιώς θα μοιάζανε με σκοτεινά μπουντρούμια. Έχουμε και προαύλιο μεγάλο ,δε λέω, αλλά όλο τσιμέντο. Σκέτη απογοήτευση όπως καταλαβαίνετε.

 Γ)       Το σχολείο μας παρά την άσχημη όψη του έχει και αρκετά θετικά στοιχεία. Πρώτα από όλα διαθέτει αρκετούς καθηγητές που είναι καταρτισμένοι , αγαπούν τη δουλειά τους και προσπαθούν να κάνουν το μάθημά τους όσο πιο ενδιαφέρον γίνεται.. Ο γυμνασιάρχης μας από την άλλη πλευρά  διευθύνει το σχολείο με την απαιτούμενη σοβαρότητα και αυστηρότητα και βρίσκεται πάντα κοντά μας.  Τέλος, παρά τα  φτωχά μέσα που διαθέτουμε και την ελλιπή οικονομική στήριξη από την πολιτεία , το σχολείο μας έχει κατορθώσει να υλοποιεί ποικίλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες.

 Με ποιες συνδετικές λέξεις ή φράσεις επιτυγχάνεται η σύνδεση των νοημάτων (συνοχή) στις παρακάτω παραγράφους;

 Α)        Εμείς τα παιδιά είμαστε πρόθυμοι και ανυπομονούμε για μια συνάντηση με τη Δημοτική Aρχή, για να συζητήσουμε με το Δήμαρχο κάποιες προτάσεις μας αλλά και τους προβληματισμούς μας. Μ’ αυτές τις προτάσεις μας μπορεί να βοηθήσουμε στη λύση τους, που πιστεύουμε πως δεν είναι πάρα πολύ δύσκολη. Πρώτα πρώτα, θα θέλαμε ο δρόμος γύρω από το σχολείο μας να ήταν πιο ασφαλής για μας, με λιγότερες λακκούβες, που γεμίζουν με βρόμικα νερά το χειμώνα, αλλά και σκουπίδια που φεύγουν από τους σκουπιδοτενεκέδες. Ακόμα, θα ήταν χρήσιμο να υπήρχε το πρωί και το μεσημέρι κάποιος που θα φρόντιζε, ώστε να μην κινδυνεύουμε από τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά, που, πολλές φορές, μας αγνοούν. Παράλληλα, ζητάμε οι τουαλέτες του σχολείου μας να είναι συνέχεια καθαρές, για να μπορούμε να τις χρησιμοποιούμε με μεγαλύτερη ασφάλεια για την υγεία μας. Επίσης, καλό θα ήταν, πιστεύουμε, όλες οι τάξεις του σχολείου μας να ήταν μεγάλες, με ωραία χρώματα βαμμένες.

 Β)         Ο αγώνας ήταν σκληρός. Αρχικά η ζέστη είχε αναγκάσει όλους τους παίκτες να μείνουν μόνο με τα κοντά παντελονάκια τους, η σκόνη έκανε τα κορμιά και τα πρόσωπα άσπρα, ενώ από τις γερές κόντρες όλο και κάποιος παίκτης έπεφτε άγαρμπα στο ξερό χώμα. Μάλιστα, στο τέλος κι απ' τον καβγά που ακολούθησε άνοιξαν και μια δυο μύτες. Τελικά νικήτρια αναδείχτηκε η δική τους ομάδα, των Τουρκοβουνίων, με σκορ 6-4. Ο Στεφανής έβαλε τα δυνατά του και ούτε στιγμή δε φοβήθηκε να κάνει επικίνδυνες εξόδους, να επιχειρεί θεαματικά μπλονζόν ή να πέφτει στα πόδια των αντιπάλων. Δίκαια λοιπόν πήρε τα «μπράβο» από τους συμπαίκτες του. Στο μεταξύ η ώρα είχε πάει δύο, όταν τελείωσαν όλα και πήραν να κατηφορίζουν προς τα σπίτια τους.

 Γράψτε μία παράγραφο για καθεμιά από τις παρακάτω θεματικές περιόδους.

 Θεματική περίοδος: Οι περισσότεροι μαθητές στο γυμνάσιο έχουν πολύ λίγο ελεύθερο χρόνο.

Θεματική περίοδος:  Το σχολείο είναι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός παιδιού.
.
Θεματική περίοδος:  Η πρώτη μέρα στο καινούργιο μου σχολείο ήταν αρκετά δύσκολη.

Πηγές:

https://www.slideshare.net/chavalesnick/

http://ebooks.edu.gr/