Αρχαία Α Γυμνασίου, Ενότητα 1

 

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 «Το ταξίδι των λέξεων στο χρόνο......»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΕ ΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

Το ταξίδι της γλώσσας:

Αρχαία ελληνικά:

Ο Ξενοφώντας προσπαθεί να εμψυχώσει τους στρατιώτες του που βοήθησαν τον Κύρο στην εκστρατεία εναντίον του αδερφού του Αρταξέρξη και τώρα βρίσκονται χωρίς συμμάχους αποκλεισμένοι στα βάθη της Ασίας.

      Λέγω  ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἰσι  σωτηρίας. Πρῶτον μὲν γὰρ ἡμεῖς μὲν φυλάττομεν τοὺς τῶν θεῶν ὅρκους, οἱ δὲ πολέμιοι ἐπιορκούσί τε καὶ τὰς σπονδὰς παρὰ τοὺς ὅρκους λύουσιν.

 Ἐπεὶ δε ταῦτα  οὕτως ἔχει, τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίους εἰσίν τοὺς θεούς, ἡμῖν δὲ σύμμαχοι, οἵπερ ἱκανοί εἰσι καὶ τοὺς μεγάλους ταχὺ μικροὺς ποιεῖν καὶ τοὺς μικροὺς κἂν ἐν δεινοῖς ὦσι σῴζειν, ὅταν βούλωνται. 

Κύρου Ανάβασις Ξενοφωντα 3,2,10-11

 

ἐπιορκω: παραβαίνω τους όρκους

σπονδή : ανακωχή

ἐλπίδες ἡμῖν εἰσι :  έχουμε ελπίδες

τοῖς μὲν πολεμίοις : με τους εχθρούς

κἂν ἐν δεινοῖς ὦσι: και αν βρίσκονται σε κινδύνους

βούλομαι: θέλω

  

 Μύθος του Αισώπου:

                Κυνηγός τις λέοντος ίχνη ἐπιζητῷν ηρώτησε γεωργόν εἰ  εἶδεν ἰχνη λέοντος. Επεί δε ὁ γεωργός ἀπεκρίνατο «καί αὐτόν τόν λέοντα σοι ήδη δείξω», ὁ κυνηγός ὠχριάσας ἐκ τοῦ φόβου καί τούς ὀδόντας συγκρούων  ,εἶπεν: « ίχνη μόνα ζητῷ, οὐχί αὐτόν τόν λέοντα».

 

Κατά Ματθαίο Άγιο Ευαγγέλιο, Κεφάλαιο ΚΖ'(27) 33-54

 

Καὶ ἐλθόντες εἰς τόπον λεγόμενον Γολγοθᾶ, ὅ ἐστι λεγόμενος κρανίου τόπος,
ἔδωκαν αὐτῷ πιεῖν ὄξος μετὰ χολῆς μεμιγμένον· καὶ γευσάμενος οὐκ ἤθελε πιεῖν.
σταυρώσαντες δὲ αὐτὸν διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια αὐτοῦ βαλόντες κλῆρον,
καὶ καθήμενοι ἐτήρουν αὐτὸν ἐκεῖ.
καὶ ἐπέθηκαν ἐπάνω τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ τὴν αἰτίαν αὐτοῦ γεγραμμένην· οὗτός ἐστιν ᾿Ιησοῦς ὁ βασιλεὺς τῶν ᾿Ιουδαίων.
Τότε σταυροῦνται σὺν αὐτῷ δύο λῃσταί, εἷς ἐκ δεξιῶν καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων.
Οἱ δὲ παραπορευόμενοι ἐβλασφήμουν αὐτὸν κινοῦντες τὰς κεφαλὰς αὐτῶν
καὶ λέγοντες· ὁ καταλύων τὸν ναὸν καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις οἰκοδομῶν! σῶσον σεαυτόν· εἰ υἱὸς εἶ τοῦ Θεοῦ, κατάβηθι ἀπὸ τοῦ σταυροῦ.
ὁμοίως δὲ καὶ οἱ ἀρχιερεῖς ἐμπαίζοντες μετὰ τῶν γραμματέων καὶ πρεσβυτέρων καὶ Φαρισαίων ἔλεγον·
ἄλλους ἔσωσεν, ἑαυτὸν οὐ δύναται σῶσαι· εἰ βασιλεὺς ᾿Ισραήλ ἐστι, καταβάτω νῦν ἀπὸ τοῦ σταυροῦ καὶ πιστεύσομεν ἐπ᾿ αὐτῷ·

Λογοτεχνικό κείμενο: Η Φόνισσα, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης     

   Μισοπλαγιασμένη κοντά εις την εστίαν, με σφαλιστά τα όμματα, την κεφαλήν ακουμβώσα εις το κράσπεδον της εστίας, το λεγόμενον «φουγοπόδαρο», η θεια-Χαδούλα, η κοινώς καλούμενη Γιάννου η Φράγκισσα, δεν εκοιμάτο, αλλ' εθυσίαζε τον ύπνον πλησίον εις το λίκνον της ασθενούσης μικράς εγγονής της. Όσον διά την λεχώ, την μητέρα του πάσχοντος βρέφους, αύτη προ ολίγου είχεν αποκοιμηθή επί της πενιχράς κλίνης της.

     Η Χαδούλα, η λεγομένη Φράγκισσα, ή άλλως Φραγκογιαννού, ήτο γυνή σχεδόν εξηκοντούτις, καλοκαμωμένη, με αδρούς χαρακτήρας, με ήθος ανδρικόν, και με δύο μικράς άκρας μύστακος άνω των χειλέων της. Εις τους λογισμούς της, συγκεφαλαιούσα όλην την ζωήν της, έβλεπεν ότι ποτέ δεν είχε κάμει άλλο τίποτε ειμή να υπηρετή τους άλλους. 'Οταν ήτο παιδίσκη, υπηρέτει τους γονείς της. Όταν υπανδρεύθη, έγινε σκλάβα του συζύγου της — και όμως, ως εκ του χαρακτήρος της και της αδυναμίας εκείνου, ήτο συγχρόνως και κηδεμών αυτού· όταν απέκτησε τέκνα, έγινε δούλα των τέκνων της· όταν τα τέκνα της απέκτησαν τέκνα, έγινε πάλιν δουλεύτρια των εγγόνων της.

 

Λίκνο: 1 (λόγ.) η κούνια του μωρού. 2. (μτφ.) ο τόπος γέννησης, η κοιτίδα: H αρχαία Ελλάδα είναι το ~ του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

πενιχρός -ή -ό : που είναι πολύ λίγος: H έρημος είναι έκταση με πενιχρή ή ανύπαρκτη βλάστηση. α. ανεπαρκής: Πενιχρά επιχειρήματα / μέσα. Έκθεση με πενιχρό περιεχόμενο. β. ασήμαντος: Πενιχρή απόδοση. Επίθεση με πενιχρά αποτελέσματα. γ. φτωχός, φτωχικός: Πενιχρό γεύμα / ντύσιμο. 

αδρός -ή -ό  : ευμεγέθης, χοντρός στην κατασκευή ή στη διάπλασή του:  Aδρά χαρακτηριστικά (προσώπου), όχι λεπτά αλλά έντονα και ευδιάκριτα.

 χαρακτήρας: χαρακτηριστικά.

Εργασία: Αφού διαβάσεις το κείμενο του Παπαδιαμάντη, προσπάθησε να το αποδώσεις με δικά σου λόγια.

 

 Οι διαπιστώσεις  ανθρώπων του πνεύματος

 

«Μου δόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράψω σε μια γλώσσα που μιλιέται μόνον από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων. Παρ’ όλα αυτά, μια γλώσσα που μιλιέται επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια χωρίς διακοπή και μ’ ελάχιστες διαφορές. Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση αντιστοιχεί και στην υλικοπνευματική οντότητα της χώρας μου. Που είναι μικρή σε έκταση χώρου και απέραντη σε έκταση χρόνου. Και το αναφέρω όχι διόλου για να υπερηφανευθώ, αλλά για να δείξω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ποιητής, όταν χρησιμοποιεί για τα πιο αγαπημένα πράγματα τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν μια Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος […]. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος είκοσι πέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση».

Οδυσσέας  Ελύτης «Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης»

  

«Η ελληνική γλώσσα, ο άνθρωπος, η θάλασσα... Για κοιτάξετε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως, από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος  ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα. Κι αυτό δε σταμάτησε ποτέ, είτε σκεφτούμε την Κλυταιμνήστρα που μιλά στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους ύμνους τού Ρωμανού και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό Θέατρο και τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι»              Γιώργος Σεφέρης «Σημειώσεις για μια ομιλία σε παιδιά»

 

Το μεγαλείο της Ελληνικής γλώσσας - Μπαμπινιώτης

https://www.youtube.com/watch?v=gyvUz1mBE6k&t=100s