Λεξιλογικές - ετυμολογικές ασκήσεις Αρχαία Γ Γυμνασίου

Επαναληπτικές ασκήσεις 

Λεξιλογικές   -ετυμολογικές

1)   Αφού αναλύσετε τις παρακάτω σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους, να συμπληρώσετε την τρίτη στήλη δηλώνοντας τι μέρος του λόγου είναι το α΄ συνθετικό:

	α΄συνθετικό	β΄συνθετικό	το α΄συνθετικό είναι
σύμμαχος
ἑκατόγχειρ
ἀσφαλές
εὐφημέω, εὐφημῶ
κατασπάω, κατασπῶ

2)  Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται:

α΄συνθετικό	β΄συνθετικό		σύνθετη λέξη
θάλασσα	+	κρατέω, κρατῶ
θάλασσα	+	πόρος
κεραυνός	+	βάλλω
πολύς	+	καρπός

3)   Να βάλεις τις λέξεις στη σωστή στήλη:

Φορεύς   φορά  φέρετρον  φόρος  κλῆσις  κλητήρ

όργανο, μέσο	πρόσωπο που ενεργεί	ενέργεια, κατάσταση

4)Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις ομόρριζές τους στη στήλη Β΄:

Α΄	Β΄
	στάσις
καλῶ	σιωπή
ἐπανίστημι	στασιώδης
ὑπεροπτικός	ὄψις
σιωπῶ	σφάλμα
ἀσφαλές	στατήρ
	παράκλητος

5)Να γράψετε επίθετα της α.ε. ομόρριζα των ρημάτων σιωπῶ και ἐλεῶ.

6)Να γράψετε από δύο ομόρριζες των ρημάτων κατακόπτω, μάχομαι, λέγω λέξεις (απλές ή σύνθετες) της α.ε.

7)Χρησιμοποιώντας τις λέξεις ἵππος, πατὴρ και φίλος ως α΄ ή ως β΄συνθετικό, να σχηματίσετε με καθεμία δύο σύνθετες λέξεις της α.ε

8) Από το ρ. πάσχω :

α) να γράψετε όσο περισσότερες παράγωγες λέξεις της α.ε. μπορείτε (θέματα του ρήματος: παθ-, πενθ-).

β) να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις της α.ε. που ζητούνται στον ακόλουθο πίνακα και να βρείτε τις παράγωγές τους.

συνθετικά	σύνθετη λέξη
εὖ + πάσχω (θ. παθ-)	(επίθ.)
σύν + πάσχω (θ. παθ-)	(επίθ.)
πολύ + πάσχω (θ. παθ-)	(επίθ.)
κακός + πάσχω (θ. παθ-)	(επίθ.)

9)Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄ με τις ομόρριζες λέξεις τους στη στήλη Β΄ (ένα στοιχείο της στήλης Α΄ περισσεύει):

Α'	Β΄
λοιδορέω, λοιδορῶ	πολίτευμα
δέδοικα, δέδια	ἀληθής
τυγχάνω	νόμισμα
ἐκλανθάνω	λοιδορία
διαμαρτάνω	δέος
πολιτεύω	εὐτυχία
νομίζω	λάθος
δέομαι	ἁμαρτία
	πολιτικός

10)Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω πίνακα σχηματίζοντας σύνθετες λέξεις της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται:

α΄συνθετικό		β΄συνθετικό	σύνθετη λέξη
παρά	+	νόμος	(επίθ.) __________
ἐπί	+	κοινός	(επίθ.) __________
μήτηρ	+	πόλις	(ουσ.) __________
κώμη	+	πόλις	(ουσ.) __________
ἀ-	+	πόλις	(επίθ.) __________
ὑπό	+	δίκη	(επίθ.) __________
ἀνά	+	κρίνω	(ρήμα) __________
εὖ	+	νοῦς	(επίθ.) __________
μετά	+	ἔχω	(επίθ.) __________

11)  Χρησιμοποιώντας ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις ἀνά, ἀπό, ἐξ, ἐπί, μετά, περί, σὺν και ὑπὲρ και ως β΄συνθετικό το ρήμα ἔχω να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα, ουσιαστικά και επίθετα της α.ε., όπου είναι δυνατόν:

πρόθεση	ρήμα	ουσιαστικό	επίθετο
περί	περιέχω

12)  Χρησιμοποιώντας το ρ. γίγνομαι ως β΄ συνθετικό και ως α΄ συνθετικό κλιτή ή άκλιτη λέξη, να σχηματίσετε όσο περισσότερες σύνθετες λέξεις της α.ε. μπορείτε σύμφωνα με το παράδειγμα: εὖ + γίγνομαι > εὐγενής.

13)   Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με λέξεις της α.ε. αντώνυμες αυτών της πρώτης στήλης:

λέξη	αντώνυμο
ἄπορος	__________________
ἀκλεής (= άδοξος)	__________________
εὐλογέω, εὐλογῶ	__________________
εὐσεβής	__________________
δύσελπις	__________________
δύσνοια	__________________
δυσδαίμων	__________________

14) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. με α΄ συνθετικό το επίρρημα εὖ ή το μόριο δυσ- που να αποδίδουν τις παρακάτω φράσεις:

αυτός που είναι δύσκολο  να επιλυθεί	→
αυτός που ηχεί ευχάριστα	→
αυτός που πείθεται δύσκολα	→
αυτός που θραύεται εύκολα	→
αυτός που κινείται με δυσκολία,  ο αργός	→
αυτός που προμηνύει δυσάρεστη έκβαση κάποιου πράγματος	→

15) α. Χρησιμοποιώντας προθέσεις ως α΄συνθετικό

και το ρήμα ῥέω ως β΄ συνθετικό να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα της α.ε. και να γράψετε τη σημασία τους.

β. Να γράψετε στη ν.ε. από δύο σύνθετα ρήματα χρησιμοποιώντας τις προθέσεις ἀμφί, ἀντὶ και παρὰ ως α΄συνθετικό.

16)  Να συμπληρώσετε στις παρενθέσεις τους αριθμούς των σύνθετων λέξεων του πλαισίου οι οποίοι αντιστοιχούν στις σημασίες που δίνονται δίπλα:

1. πυροδότηση	α. αυτός που αντέχει σε υψηλές θερμοκρασίες ( )
2. πυρίμαχος	β. πρόσωπο που του αρέσει να προκαλεί πυρκαγιές ( )
3. πυραγός	γ. αξιωματικός της Πυροσβεστικής ( )
4. πυρομανής	δ. η μέριμνα για την αποτροπή ατυχημάτων που προκαλούνται από φωτιά ( )
5. πυρασφάλεια	ε. πρόκληση έκρηξης με χρήση ειδικού μηχανισμού ( )

17)  Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα με τις σύνθετες λέξεις που προκύπτουν από τα συνθετικά της πρώτης στήλης.

α΄συνθετικό		β΄συνθετικό	σύνθετη λέξη
γῆ	+	πέδον
γῆ	+	πονέω, πονῶ
ἔχω	+	ἐγγύη
ἔχω	+	μῦθος
μέγας	+	φυή*(< φύω)
μέγας	+	πόλις
μηχανή	+	ῥάπτω
μικρός	+	ψυχή
ναῦς	+	σταθμός
ναῦς	+	πήγνυμι
πᾶς	+	ἄγυρις (= αγορά)	(ουσ.) πανήγυρις (= γενική συγκέντρωση)
πείθω	+	ἄρχω
πείθω	+	ἡνία
πολύς	+	δαπάνη
πολύς	+	μηχανή (= τέχνασμα)
φίλος	+	φρήν
χείρ	+	πέδη (= τα δεσμά)

18) Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με σύνθετες λέξεις της α.ε. χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που δίνονται:

α΄και β΄συνθετικά			σύνθετη λέξη
			ουσιαστικό	επίθετο	ρήμα
φίλος	+	δόξα
φίλος	+	ἄργυρος
γῆ	+	μετρέω, μετρῶ
γῆ	+	γράφω

19)   Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις στις ομόρριζες των λ. βίος και τέχνη λέξεις.

20)  πένομαι: να δώσετε ομόρριζες λέξεις, απλές ή σύνθετες, του ρήματος στη ν.ε.

21)  Τι σημαίνει η έκφραση «πενία τέχνας κατεργάζεται»; Σε ποιες περιπτώσεις τη χρησιμοποιούμε;

22)Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. με α΄συνθετικό το επίθετο ταχύς, ώστε να αποδώσετε τη σημασία των παρακάτω φράσεων:

α. αυτός που αναπτύσσεται με εντατικό ρυθμό
β. αυτός που πλέει  με μεγάλη ταχύτητα
γ. η γρήγορη αποστολή δεμάτων,  εμπορευμάτων
δ. η πληρωμή λογαριασμών μέσω Ταχυδρομείου
ε. η παθολογική επιτάχυνση  των παλμών της καρδιάς

23)  Να συμπληρώσετε την τρίτη στήλη με τις κατάλληλες λέξεις της α.ε. και να γράψετε στην τέταρτη στήλη, όπου χρειάζεται, τι δηλώνουν:

Ουσιαστικά παράγωγα από ρήματα

πρωτότυπη λέξη	παραγωγική κατάληξη	παράγωγη λέξη
γίγνομαι (θ. γεν-)	-εύς	ὁ γον-εύς
	-σις
ἡγέομαι,ἡγοῦμαι	-της
	-μών
θάπτω	-ή	ἡ ταφ-ή
τίθημι (θ. θε-)	-σις
τιμάω, τιμῶ	-της	ὁ τιμη-τής
	-σις
	-μα
τρέπω (θ. τροπ-)	-ή
	-ος
τυγχάνω (θ. τυχ-)	-η
φύω