Παράταξη -Υπόταξη Σύνδεση προτάσεων Νεοελληνική Γλώσσα Γ Γυμνασίου Ενότητα 1

Παρατακτική- Υποτακτική σύνδεση προτάσεων

ΕΝΟΤΗΤΑ 1  :  

Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

        

   Πρόταση  είναι η βασική μονάδα του λόγου . Ένα οργανωμένο σύνολο από λέξεις που μπορούν να σταθούν μόνες τους στο λόγο.  Οι προτάσεις, ως προς τη σχέση τους με τις άλλες, είναι δύο ειδών:

α. Κύρια ή ανεξάρτητη λέγεται η πρόταση που έχει πλήρες νόημα και μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, π.χ.

Κανένα πλοίο δεν απέπλευσε σήμερα

β. Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη ονομάζεται η πρόταση που εκφράζει δευτερεύον νόημα και δεν είναι αυτοδύναμη νοηματικά. Π.χ Κανένα πλοίο δεν απέπλευσε σήμερα, επειδή είχε κακοκαιρία.

Τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Α) Ασύνδετο σχήμα: Οι προτάσεις μπαίνουν η μια κοντά στην άλλη, χωρίς σύνδεσμο.

Π.χ. Στην εκδρομή παίξαμε, γελάσαμε, τραγουδήσαμε.

Β)  Παρατακτική σύνδεση : Λέγεται έτσι γιατί με αυτή παρατάσσουμε, δηλαδή τοποθετούμε όμοιες προτάσεις (κύρια με κύρια ή δευτερεύουσα με δευτερεύουσα ) τη μια δίπλα στην άλλη .

Οι προτάσεις συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους.

Σήκωσα το τηλέφωνο και σχημάτισα τον αριθμό.

Γράψε μου ή τηλεφώνησέ μου

                                                                                                                               

  Γ)  Υποτακτική σύνδεση:   Λέγεται έτσι γιατί με αυτή υποτάσσουμε, δηλαδή εξαρτούμε την δευτερεύουσα πρόταση από μια άλλη ισχυρή.  

Έχουμε λοιπόν : Κύρια + Δευτερεύουσα 

Η    Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα  .

Συνδέονται με υποτακτικούς συνδέσμους.

Νομίζω πως έχω δίκιο.

Δε θα βγω απόψε , επειδή έχω πονοκέφαλο.

Πιστεύω πως θα φύγει και πως δε θα ξαναγυρίσει.

                                                                       

   Επίσης, υποτακτικά συνδέουν και οι αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα : που, ο οποίος, όποιος, όσος, όπου, όπως, όσο κλπ και  Οι ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα : ποιος, τι, πόσος, πού, πώς, πόσο, πότε κλπ.

  

Προτάσεις και στίξη:

      Στην υποτακτική σύνδεση, συνήθως η δευτερεύουσα πρόταση χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, όταν δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση (χρόνο, αιτία, σκοπό, αποτέλεσμα κ.λπ.)                                           

           Όταν μια δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο, υποκείμενο ή κατηγορούμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα       π.χ. Η μητέρα είπε ότι το φαγητό είναι έτοιμο.

·         Χωρίζονται με κόμμα προτάσεις που συνδέονται με αντιθετικούς συνδέσμους (αλλά όμως,ενώ…)

·         Δε χωρίζονται με κόμμα οι προτάσεις που συνδέονται με συμπλεκτικούς και διαχωριστικούς συνδέσμους.

παρατακτικοί  σύνδεσμοι	Υποτακτικοί  σύνδεσμοι
Συμπλεκτικοί : και , ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ Αντιθετικοί : μα, αλλά, παρά, ωστόσο, όμως, μόνο  Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί : ή, είτε  Συμπερασματικοί : ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως ( μετά από τελεία ή άνω τελεία )	Ειδικοί : ότι, πως, που  Χρονικοί : όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, ενόσω, κάθε που  Αιτιολογικοί : γιατί, επειδή, αφού, διότι, που    Αποτελεσματικοί : ώστε, που Υποθετικοί : αν, σαν άμα           Τελικοί : να, για να          Διστακτικοί : μη, μήπως  Εναντιωματικοί: αν και, ενώ, μολονότι, μόλο που , και που, που, και ας, ας

 

Ασκήσεις:

1. Να δηλώσετε το είδος της σύνδεσης των παρακάτω προτάσεων:

α.Ούτε έφαγε ούτε ήπιε.

β.Μετά το ατύχημα κατάλαβε ότι ήταν ο μόνος επιζών.

γ.Όταν γυρίσεις πότισε τα λουλούδια.

δ.Αν τον δεις, ειδοποίησέ τον να γυρίσει σπίτι γρήγορα.

2.“Όταν διαβάζω κριτικές για την «ποιότητα του τουρισμού», ότι δεν προσελκύουμε τουρίστες επιπέδου, που σέβονται το περιβάλλον και ξοδεύουν λεφτά (αν και νομίζω κρίνουμε το επίπεδο από τα λεφτά και μόνο) σκέφτομαι πως προσελκύουμε αυτούς που μας ταιριάζουν.”

α.Στο παραπάνω απόσπασμα να βρείτε τους συνδέσμους και να τους κυκλώσετε.

β.Να χωρίσετε το απόσπασμα σε προτάσεις και να χαρακτηρίσετε το είδος της σύνδεσής τους

(παρατακτική-υποτακτική).

3. Αφού διαβάσετε τις φράσεις που ακολουθούν να υπογραμμίσετε τις κύριες προτάσεις.

1. Ανησυχούσε μήπως δεν πρόφταινε το καράβι.

2. Για να τρέχεις τόσο γρήγορα, έπεσες και χτύπησες.

3. Πρόσεχε μην σκοντάψεις και χτυπήσεις.

4. Δεν είμαι ανόητος, να πιστεύω αυτά μου λες.

5. Όλα, όπου κοίταζε, είχαν γίνει στάχτη από την πυρκαγιά.

6. Η ποίηση του Ελύτη είναι καθαρά Ελληνική.

7. Το ταξίδι αναβλήθηκε, επειδή δεν το επέτρεψαν οι καιρικές συνθήκες.

8. Τρέμω, μήπως σου συμβεί κάτι κακό.

4. Αφού διαβάσετε τις φράσεις που ακολουθούν να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις.

1. Και αεροπλάνο να είχε πάρει, πάλι δε θα προλάβαινε.

2. Κάθε φορά που πηγαίναμε να διασκεδάσουμε, έβρισκε μια πρόφαση, για να μην χαλάσει τη

διάθεση.

3. Ενώ οι γιατροί τού είπαν να κόψει το τσιγάρο, αυτός καπνίζει σαν φουγάρο.

4. Ενώ διάβαζε, ένιωσε μια φοβερή νύστα.

5. Από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του εδώ ο Νίκος, δεν έχουμε βρει ησυχία.

6. Εγώ ήρθα, κι ας με αποφεύγεις.

7. Χάρηκα πολύ, που σε είδα.

8. Όλα έγιναν όπως ακριβώς τα είχαμε συμφωνήσει.

5. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης (υποτακτική – παρατακτική) των προτάσεων στις παρακάτω περιόδους.

- Έτσι, θα έχουμε τη δυνατότητα να μην αποδεχόμαστε εύκολα ξένους όρους .

-Πολλοί θα απαντήσουν ότι ως λαός έχουμε την ανάγκη να συμβαδίζουμε με την εποχή μας και να μην θεωρηθούμε οπισθοδρομικοί.

6. Στις περιόδους που ακολουθούν να χωρίσετε προτάσεις, να τις χαρακτηρίσετε και να επισημάνετε τον τρόπο σύνδεσής τους.

·                     Νιώθεις τη δύναμη της ιστορίας και τη θέρμη του νοτιότερου άκρου της Ευρώπης και ανακαλύπτεις την εξελικτική πορεία της σκέψης, της επίδρασης, της εμπειρίας.

·                     Βρίσκεσαι σε τοπία που αποτυπώθηκαν σε χιλιάδες καρτ ποστάλ αλλά παραμένουν απίστευτα ζωντανά και άπιαστα.

·                     Ταξιδέψτε στα νησιωτικά συμπλέγματα, διατρέξτε παραλίες και βουνά.

·                     Στην Ελλάδα η εναλλαγή των εικόνων δεν συμβαίνει στην φαντασία μας αλλά στην πραγματικότητα.

 

Οι ασκήσεις  από:

https://laventer.blogspot.com