Τελικές- Αιτιολογικές προτάσεις Νεοελληνική Γλώσσα Γ Γυμνασίου

Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

Τελικές- Αιτιολογικές

Τελικές :

                Τελικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν για ποιο σκοπό γίνεται η ενέργεια που δηλώνεται στην πρόταση από την οποία εξαρτώνται.

Εισάγονται	τους τελικούς συνδέσμους : να, για να
Λειτουργούν ως Συντακτικός ρόλος	επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού

Παράδειγμα:  Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο για να μάθουν γράμματα.

- Ήρθα να σε δω.

Σημειώσεις:

1. Δεν πρέπει να συγχέουμε τις τελικές προτάσεις με τις βουλητικές επειδή και οι δύο εισάγονται με το να. Οι βουλητικές είναι ονοματικές προτάσεις (λειτουργούν δηλαδή ως υποκείμενο και αντικείμενο), ενώ οι τελικές είναι επιρρηματικές προτάσεις. ‘Οταν οι τελικές προτάσεις εισάγονται με το σύνδεσμο να, αυτός μπορεί να αντικατασταθεί με το για να: π.χ. Θέλω να μιλήσουμε. (βουλητική πρόταση) Ήρθα να μιλήσουμε. (τελική πρόταση) ή Ήρθα για να μιλήσουμε. (τελική πρόταση) Αν το να δεν μπορεί να αντικατασταθεί με το για να, τότε η πρόταση είναι σίγουρα βουλητική. Οι τελικές προτάσεις ξεχωρίζουν από τις βουλητικές και από το ρήμα της εξάρτησής τους: οι τελικές εξαρτώνται συνήθως από ρήματα που δηλώνουν κίνηση, ενώ οι βουλητικές από ρήματα που δηλώνουν θέληση, ικανότητα, προσταγή κλπ.

2. Οι δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με το για να δεν είναι πάντοτε τελικές. Μπορεί να είναι και αιτιολογικές ή και αποτελεσματικές: π.χ. Είσαι πολύ κουτός για να δίνεις σημασία στα λεγόμενά του. (αιτιολογική πρόταση) Είναι πολύ δυνατός για να φοβηθεί έναν τέτοιο αντίπαλο. (αποτελεσματική πρόταση)

Αιτιολογικές προτάσεις

Αιτιολογικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται. Έχουν άρνηση δε(ν).

Εισάγονται	Τους αιτιολογικούς συνδέσμους  ή λέξεις – φράσεις που χρησιμοποιούνται ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι:  γιατί, διότι, αφού, επειδή, που, καθώς, μια και, μια που κ.α.
Λειτουργούν ως Συντακτικός ρόλος	επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας

- Δεν πήγε στο σχολείο επειδή ήταν άρρωστος.

 - Δουλεύει μέρα νύχτα γιατί έχει χρέη.

Σημειώσεις: 1. Και ο σύνδεσμος και μπορεί να χρησιμοποιείται ως αιτιολογικός: π.χ. Δώσε μου λίγο νερό και είμαι διψασμένη. (= γιατί είμαι διψασμένη)

 2. Ο σύνδεσμος γιατί χρησιμοποιείται και ως παρατακτικός σύνδεσμος ύστερα από ισχυρό σημείο στίξης (τελεία, άνω τελεία, θαυμαστικό, ερωτηματικό). Σε αυτή την περίπτωση εισάγει κύρια πρόταση:

 π.χ. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επικοινωνία των ανθρώπων είναι ο διάλογος. Γιατί ο διάλογος γεφυρώνει τις διαφορές.

3. Και με το για να μπορεί η πρόταση να είναι αιτιολογική: π.χ. Είσαι πολύ απαισιόδοξος για να τα παίρνεις όλα στραβά.

Ασκήσεις:

1)  Να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες τελικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους και να προσδιορίσετε το συντακτικό τους ρόλο :

 1. Τον άκουγα υπομονετικά, για να μην τον δυσαρεστήσω.

 2.Ήθελε να πάει στην Αγγλία, για να κάνει το μεταπτυχιακό του.

 3. Δεν ήξερα πού έχεις το βιβλίο να σου το δώσω.

 4.Μιλούσε ψιθυριστά, για να μην τον ακούσουν.

5.Τρέχα, να προλάβεις το λεωφορείο που φεύγει!

2). Να διακρίνετε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις που εισάγονται με το να είναι τελικές και ποιες βουλητικές.

 α. Ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί.

 β. Αποφάσισε να δεχτεί την πρόσκληση.

 γ. Έφυγε βιαστικά να προλάβει το αεροπλάνο.

 δ. Θα πάρω το ντουφέκι μου να βρω τους κλέφτες.

 ε. Δεν πρέπει να καπνίζεις τόσο πολύ.

 στ. Ξύπνησα να πάω στη δουλειά αλλά ήμουν άρρωστος.

3) Συμπλήρωσε τα παρακάτω κενά με μια τελική και μια αιτιολογική πρόταση:
α) Μετακομίσαμε σε μεγαλύτερο σπίτι .......

β)Μαζευτήκαμε στην πλατεία του χωριού.......
γ) Προτιμώ τα ταξίδια με αεροπλάνο....
δ) Ράντισα τα δέντρα του περιβολιού ....

Πηγή;

http://users.sch.gr/panosloupasis