Ουσιαστικά της Γ κλίσης, συμφωνόληκτα ,αφωνόληκτα , Αρχαία Β Γυμνασίου, θεωρία- ασκήσεις

Ουσιαστικά  Γ  κλίσης- Συμφωνόληκτα

Φωνηεντόληκτα στο:

https://filologosab.blogspot.com/2018/10/blog-post.html

Τα ημιφωνόληκτα στο:

https://filologosab.blogspot.com/2018/11/blog-post.html

Τα συμφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά υποδιαιρούνται:

α) σε αφωνόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα άφωνο): κόραξ, κόρακ-ος· Ἄραψ, Ἄραβος· τάπης, τάπητ-ος·

β) σε ημιφωνόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα ημίφωνο): σωλήν, σωλῆν-ος· κλητήρ, κλητῆρ-ος.

 Αφωνόληκτα

 Τα αφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά κατά το χαρακτήρα είναι:

α) ουρανικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα ουρανικό κ, γ, χ)·

β) χειλικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα χειλικό π, β, φ)·

γ) οδοντικόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα οδοντικό τ, δ, θ).

 Ουρανικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

	(θ. κορακ-)		(θ. πτερυγ-)			(θ. ὀνυχ-)
	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	κόραξ (κ-ς)	ἡ		τττέρυξ (γ-ς)	ὁ	ὄνυξ (χ-ς)
γεν.	τοῦ	κόρακ-ος	τῆς		πτέρυγ-ος	τοῦ	ὄνυχ-ος
δοτ.	τῷ	κόρακ-ι	τῇ		πτέρυγ-ι	τῷ	ὄνυχ-ι
αιτ.	τὸν	κόρακ-α	τὴν		πτέρυγ-α	τὸν	ὄνυχ-α
κλ.	(ὦ)	κόραξ (κ-ς)	(ὦ)		πτέρυξ (γ-ς)	(ὦ)	ὄνυξ (χ-ς)
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	κόρακ-ες		αἱ	πτέρυγ-ες	οἱ	ὄνυχ-ες
γεν.	τῶν	κοράκ-ων		τῶν	πτερύγ-ων	τῶν	ὀνύχ-ων
δοτ.	τοῖς	κόραξι(κ-σι)		ταῖς	πτέρυξι (γ-σι)	τοῖς	ὄνυξι (χ-σι)
αιτ.	τοὺς	κόρακ-ας		τὰς	πτέρυγ-ας	τοὺς	ὄνυχ-ας
κλ.	(ὦ)	κόρακ-ες		(ὦ)	πτέρυγ-ες	(ὦ)	ὄνυχ-ες

Όμοια κλίνονται: ἡ αὖλαξ -ακος ,ἡ γλαῦξ, γλαυκὸς,  ὁ κῆρυξ -υκος ,ἡ κλῖμαξ -ακος, ὁ πίναξ -ακος,  ἡ σάλπιγξ -ιγγος,  ἡ θρίξ, τρῐχὸς,  ὁ πῖδαξ -ακος

 Χειλικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

		(θ. γῡπ-)	(θ. Ἀραβ-)		(θ. γῡπ-)	(θ. Ἀραβ-)
	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ	γὺψ (π-ς)	Ἄραψ (β-ς)	οἱ	γῦπ-ες	Ἄραβ-ες
γεν.	τοῦ	γυπ-ὸς	Ἄραβ-ος	τῶν	γυπ-ῶν	Ἀράβ-ων
δοτ.	τῷ	γυπ-ὶ	Ἄραβ-ι	τοῖς	γυψὶ (π-σὶ)	Ἄραψι (β-σι)
αιτ.	τὸν	γῦπ-α	Ἄραβ-α	τοὺς	γῦπ-ας	Ἄραβ-ας
κλ.	(ὦ)	γὺψ (π-ς)	Ἄραψ (β-ς)	(ὦ)	γῦπ-ες	Ἄραβ-ες

Όμοια κλίνονται:  ἡ φλέψ, φλεβὸς, ὁ χάλυψ -ῠβος  

 Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα

με χαρακτήρα απλό οδοντικό τ ή δ ή θ

	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	τάπης (τ-ς)	ἡ	πατρὶς (δ-ς)		ὁ	ὄρνις (θ-ς)
γεν.	τοῦ	τάπητ-ος	τῆς	πατρίδ-ος		τοῦ	ὄρνιθ-ος
δοτ.	τῷ	τάπητ-ι	τῇ	πατρίδ-ι		τῷ	ὄρνιθ-ι
αιτ.	τὸν	τάπητ-α	τὴν	πατρίδ-α		τὸν	ὄρνιν
κλ.	(ὦ)	τάπης (τ-ς)	(ὦ)	πατρὶς		(ὦ)	ὄρνι
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	τάπητ-ες	αἱ	πατρίδ-ες		οἱ	ὄρνιθ-ες
γεν.	τῶν	ταπήτ-ων	τῶν	πατρίδ-ων		τῶν	ὀρνίθ-ων
δοτ.	τοῖς	τάπησι (τ-σι)	ταῖς	πατρίσι (δ-σι)		τοῖς	ὄρνισι (θ-σι)
αιτ.	τοὺς	τάπητ-ας	τὰς	πατρίδ-ας		τοὺς	ὄρνιθ-ας
κλ.	(ὦ)	τάπητ-ες	(ὦ)	πατρίδ-ες		(ὦ)	ὄρνιθ-ες

Τα οδοντοκόληκτα σε –ις έχουν το –ι βραχύ.

ἡ βαθμὶς -ῐ΄δος   ,ἡ ἐλπὶς -ῐ΄δος    ,ἡ θυρὶς -ῐ΄δος

 Εκτός : ἁψὶς -ῖδος, ἡ βαλβὶς -ῖδος, ἡ κηλὶς -ῖδος, ἡ κνημὶς -ῖδο,ς ἡ κρηπὶς -ῖδος,ἡ νησὶς -ῖδος,

ἡ σφραγὶς -ῖδος ἡ ψηφὶς -ῖδος ἡ χειρὶς -ῖδος

Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ις (γεν. -ιδος, -ιτος, -ιθος) σχηματίζουν την αιτιατική του ενικού σε -ν και την κλητική του ενικού όμοια με το θέμα (χωρίς το χαρακτήρα), π.χ. τὴν χάρι-ν, τὴν ἔρι-ν, τὸν ὄρνι-ν·  

Το οξύτονο τυραννίς (-ίδος) και το περισπώμενο ὁ παῖς σχηματίζουν  την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ.  ὦ τυρρανί, παῖ

Κλίση του παῖς:  

  παῖς (δ-ς)  ,παιδ-ὸς,  παιδ-ὶ  ,παῖδ-α  ,  παῖ

παῖδ-ες   ,   παίδ-ων    ,παισὶ (δ-σι)   παῖδ-ας,     παῖδ-ες

Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα με θέμα σε -ντ

(ον. -ας, γεν. -αντος και ον. -ους, γεν. -οντος)

		(θ. ἱμᾰντ-)	(θ. γιγαντ-)	(θ. ὀδοντ-)
	Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	ἱμὰς (ντ-ς)	γίγας (ντ-ς)	ὀδοὺς (ὀδόντ-ς)
γεν.	τοῦ	ἱμάντ-ος	γίγαντ-ος	ὀδόντ-ος
δοτ.	τῷ	ἱμάντ-ι	γίγαντ-ι	ὀδόντ-ι
αιτ.	τὸν	ἱμάντ-α	γίγαντ-α	ὀδόντ-α
κλ.	(ὦ)	ἱμὰς	γίγαν	ὀδοὺς (ὀδόντ-ς)
	Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	ἱμάντ-ες	γίγαντ-ες	ὀδόντ-ες
γεν.	τῶν	ἱμάντ-ων	γιγάντ-ων	ὀδόντ-ων
δοτ.	τοῖς	ἱμᾶσι (ᾰντ-σι)	γίγασι (αντ-σι)	ὀδοῦσι (ὀδόντ-σι)
αιτ.	τοὺς	ἱμάντ-ας	γίγαντ-ας	ὀδόντ-ας
κλ.	(ὦ)	ἱμάντ-ες	γίγαντ-ες	ὀδόντ-ες

Κατά το ἱμὰς κλίνεται ὁ ἀνδριάς.- Κατά το γίγας κλίνονται ὁ ἀδάμας, ὁ ἐλέφας

Κατά το ὀδοὺς κλίνεται και το συνηρημένο (πλακόεντ-ς = πλακόεις) πλακοῦς, γεν. τοῦ (πλακόεντος) πλακοῦντος 

 Οδοντικόληκτα ακατάληκτα διπλόθεμα με θέμα σε -ντ

(ον. -ων, γεν. -οντος)

		Ενικός		Πληθυντικός
ον.	ὁ	γέρων	οἱ	γέροντ-ες
γεν.	τοῦ	γέροντ-ος	τῶν	γερόντ-ων
δοτ.	τῷ	γέροντ-ι	τοῖς	γέρουσι (γέροντ-σι)
αιτ.	τὸν	γέροντ-α	τοὺς	γέροντ-ας
κλ.	(ὦ)	γέρον	(ὦ)	γέροντ-ες

Κατά το γέρων κλίνονται: ὁ δράκων, ὁ θεράπων, ὁ λέων, κα

 Οδοντικόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα

μονόθεμα σε -α (γεν. -ατος)

		Ενικός		Πληθυντικός
ον.	τὸ	κτῆμα	τὰ	κτήματ-α
γεν.	τοῦ	κτήματ-ος	τῶν	κτημάτ-ων
δοτ.	τῷ	κτήματ-ι	τοῖς	κτήμασι (ατ-σι)
αιτ.	τὸ	κτῆμα	τὰ	κτήματ-α
κλ.	(ὦ)	κτῆμα	(ὦ)	κτήματ-α

 Από τα αφωνόληκτα της γ΄ κλίσης:

1) Τα περισσότερα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν κανονικά την αιτιατική του ενικού με κατάληξη -α (τὸν κόρακ-α, τὴν πατρίδ-α) και την κλητ. του ενικού όμοια με την ονομαστική (ὦ κόραξ, ὦ πατρίς, ὦ ἱμάς, ὦ ὀδούς).

2) Τα ουδέτερα οδοντικόληκτα σε -μα (γεν. -ματος) είναι όλα ακατάληκτα: κτῆμα, σῶμα, στράτευμα · καταληκτικά είναι μόνο τα ουδέτ. φῶς (φῶτ-ς), γεν. φωτ-ός, δοτ. φωτ-ὶ  κτλ. και το ανώμαλο οὖς (οὖτ-ς), γεν. ὠτ-ὸς 

3) Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που τονίζονται στη λήγουσα, σχηματίζουν την κλητική του ενικού ίδια με την ονομαστική, π.χ. ἱμάς.

  Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που δεν τονίζονται στη λήγουσα (βαρύτονα), σχηματίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ.  ὦ γίγαν, ὦ ἐλέφαν, ὦΑἶαν.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1.       Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο από τη λέξη στη παρένθεση:

·         Παρὰ τοῖς ……………     (ὁ  Ἄραψ) αἱ κάμηλοι τίμιαί εἰσιν.

·         Ὁ ὄνος τῇ ………….       (σάλπιγξ) τοὺς ………..     (ὁ κῆρυξ) μιμεῖται

·         . Έκαστος τῶν ……………       (ὁ  Κύκλωψ) ένα ὀφθαλμόν έχει.

·         Τοῖς …………..         (ὁ φύλαξ) οὐ προσήκει ὕπνος.

·         Ἐξ ……………..                (ὁ ὄνυξ  , γεν. εν.) τὸν λέοντα γιγνώσκεις.

·         Ἐκ τῶν πτερῶν γιγνώσκει τις τὸν …………….        (ὁ  ὄρνις)

2) Να κλίνεις:

ἡ πρᾶξις, ὁ γονεύς, ὁ λέων-οντος, ὁ κῆρυξ -υκος, ἡ ἔρις -ιδος

3) Να γράψεις την Αιτιατική Ενικού και τη Δοτική πληθυντικού στα:

ἡ  αἴσθησις, ὁ γραμματεύς,τό  στράτευμα,ἡ κλῖμαξ -ακος

4) Να γράψεις την Αιτιατική πληθυντικού στα:

  ἡ δύναμις, ὁ γραμματεύς,   ὁ χάλυψ -υβος,  ἡ κηλὶς -ῖδος, ὁ θεράπων,-οντος

5) Να γράψεις τη Δοτική Ενικού και τη Δοτική πληθυντικού στα:

ἡ δήλωσις, ὁ ἁλιεὺς,τό σῶμα , ἡ κλῖμαξ -ακος

6)      Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που ζητούνται για κάθε ουσιαστικό.

ἡ σάλπιγξ,  ὁ πίναξ,  ἡ διώρυξ,  ἡ βαλβὶς -ῖδος

 γεν. ενικού

 γεν. πληθ. 

 δοτ. ενικού

δοτ. πληθ

αιτιατ. πληθ

κλητ. εν

Ασκήσεις από το:

http://users.sch.gr/panosloupasis/