Οδύσσεια Ενότητα 3 α, στχ 109-173 Φύλλο εργασίας

Φύλλο εργασίας δομημένης μορφής

Οδύσσεια του Ομήρου

Ενότητα 3^η  : Ραψωδία α, στχ  109 -173

Εφαρμογή δεύτερου μέρους του σχεδίου της Αθηνάς

  - Φιλοξενία στο παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη

Α Υπομνήσεις:

Χρόνος:   1η μέρα της Οδύσσειας – 10ος χρόνος περιπλανήσεων του Οδυσσέα

Τόπος: Ιθάκη (παλάτι)

 Πρόσωπα: Αθηνά-Μέντης, Τηλέμαχος, προσωπικό του παλατιού, μνηστήρες, Φήμιος

1) α) Σκηνή: οι σκηνές δεν είναι εικόνες. Μια σκηνή μπορεί να περιλαμβάνει πολλές εικόνες. Για να διακρίνουμε τις σκηνές λαμβάνουμε υπόψη α)την αλλαγή τόπου β)την αλλαγή προσώπων γ)την αλλαγή τόπου και προσώπων δ)την αλλαγή χρόνου.

β) Mε τον όρο εικόνα, στη λογοτεχνία, εννοούμε την περιγραφή που προκαλεί στον αναγνώστη ή στον ακροατή την εντύπωση ότι βλέπει μπροστά του αυτό που περιγράφεται (π.χ., την υποδοχή της Aθηνάς-Mέντη από τον Tηλέμαχο, 136-137). Eικόνες είναι κυρίως οπτικές, αυτές δηλαδή που περνούν από τα μάτια μας, όταν διαβάζουμε ή ακούμε ένα λογοτεχνικό κείμενο, εικόνες όμως λέμε κι αυτές που ερεθίζουν τις άλλες αισθήσεις μας (την ακοή, την όσφρηση κτλ.), οπότε (αντίστοιχα) τις χαρακτηρίζουμε ακουστικές, οσφρητικές κτλ.· για παράδειγμα, από τον στίχο 124 έχουμε και ακουστική εικόνα. 

2)    O Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για όσα θα ακολουθήσουν με διάφορους τρόπους: άλλοτε προγραμματίζει τη δράση, άλλοτε προειδοποιεί για την εξέλιξη της δράσης, άλλοτε προϊδεάζει απλώς για την τύχη ορισμένων ηρώων. H συστηματική αυτή προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται   προοικονομία.

3)Ο θεσμός της φιλοξενίας : στην ομηρική εποχή επρόκειτο για έναν ιερό θεσμό που προστατευόταν μάλιστα από το Δία (Ξένιος Δίας). Ήταν σημαντικός όμως και για πρακτικούς λόγους αφού δεν υπήρχαν πανδοχεία ή ξενοδοχεία για να υποδεχθούν τους ταξιδιώτες. Ακόμα και σήμερα η φιλοξενία θεωρείται ευγένεια ,αλληλεγγύη, ανθρωπιά και ανωτερότητα.

Τυπικό φιλοξενίας:

·         Υποδοχή -περιποιήσεις (προσφώνηση, χειραψία, πρόσκληση μέσα στο σπίτι, είσοδος στην οικία, με τον οικοδεσπότη να προπορεύεται και τον ξένο να ακολουθεί , τακτοποίηση αντικειμένων φιλοξενούμενου,αναπαυτικό κάθισμα ).

·         Λουτρό (Πλύσιμο χεριών , λούσιμο, επάλειψη με λάδι και ντύσιμο του ξένου με καθαρά ρούχα).

·         Τραπέζι (παράθεση γεύματος ή δείπνου, προσφορά τιμητικής θέσης για το φιλοξενούμενο, προσφορά νερού για να πλυθεί προ φαγητού).

·         Συζήτηση – Συστάσεις    Ερωτήσεις (σχετικά με την ταυτότητα και την προέλευση του ξένου, το σκοπό επίσκεψης. Ακολουθεί διάλογος και συζήτηση.)

·         Ικανοποίηση αιτήματος.

·         Προσφορά   διαμονής  (διασκέδαση με αοιδό, ξενάγηση, αθλητικοί αγώνες και επίδειξη χορού προς τιμήν επίσημου ξένου )

·         Αποχαιρετισμός ξένου, με πρόποση, ευχαριστίες του ξένου και αποχαιρετιστήριες ευχές 

·         Προσφορά δώρων ως επισφράγιση της φιλίας- Τιμητικό ξεπροβόδισμα-συνοδεία 

4)     Στοιχεία υλικού πολιτισμού: αυτά που εξυπηρετούν τις υλικές ανάγκες του ανθρώπου, π.χ. τα σκεύη, οι κατοικίες, τα ρούχα, τα όπλα, η χρήση του σιδήρου. στοιχεία υπόδησης,    μέρη ανακτόρου , έπιπλα , χρηστικά αντικείμενα ,  είδη διατροφής ,είδη ψυχαγωγίας . 

5) Εμφάνιση των θεών: 

Ενανθρώπιση: η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους όχι με τη θεϊκή τους μορφή αλλά ως άνθρωποι χωρίς να γίνεται αντιληπτή η θεϊκή ιδιότητά τους.

Επιφάνεια: η εμφάνιση ενός θεού στους ανθρώπους με τη θεϊκή μορφή του.

Θεϊκή φώτιση: αθέατη θεϊκή βοήθεια 

Β Δράσεις :

6)Διάβασε προσεκτικά το κείμενο και τις υπομνήσεις. Ας βάλουμε τίτλους στις σκηνές:

 1. στ. 109- 114

2. στ.115- 141

3. στ.142-161:

4. στ.162-173:

7)  Στην αρχή της ενότητας έχουμε την εικόνα της Αθηνάς ,η οποία έβαλε γρήγορα σε εφαρμογή το σχέδιο των θεών. Κοιτώντας και το άγαλμα της προμάχου Αθηνάς που υπάρχει  πάνω ,δεξιά στο βιβλίο σου προσπάθησε να κάνεις την περιγραφή της θεάς.

8)  Με ποιο τρόπο εμφανίζεται η Αθηνά στο παλάτι του Τηλέμαχου; Ποιοι άλλοι τρόποι εμφάνισης των θεών υπάρχουν;

9)Ποια διάθεση φαίνεται να έχουν οι μνηστήρες και ποια ο Τηλέμαχος όταν φτάνει η Αθηνά; Πως εξηγείται η διάθεση του Τηλέμαχου;

10)  Ακολουθεί το τυπικό της φιλοξενίας το οποίο έχει διάφορα στάδια . Μπορεί να συμπληρώσει; Τον πίνακα με όσα υπάρχουν στην ενότητα;

Τυπικό φιλοξενίας	φράσεις
Υποδοχή και αρχικές περιποιήσεις (προσφώνηση, χειραψία, τακτοποίηση αντικειμένων φιλοξενούμενου).
Λουτρό (λούσιμο, επάλειψη με λάδι και ντύσιμο του ξένου με καθαρά ρούχα).
Τραπέζι (παράθεση γεύματος ή δείπνου, προσφορά τιμητικής θέσης για το φιλοξενούμενο, προσφορά νερού για να πλυθεί προ φαγητού).
Ερωτήσεις (σχετικά με την ταυτότητα και την προέλευση του ξένου, το σκοπό επίσκεψης. Επακολουθεί διάλογος και συζήτηση.)
Ικανοποίηση αιτήματος. Προσφορά  διαμονής.
Προσφορά δώρων ως επισφράγιση της φιλίας.

11) Τα  στοιχεία υλικού πολιτισμού είναι αυτά που εξυπηρετούν τις υλικές ανάγκες του ανθρώπου, π.χ. τα σκεύη, οι κατοικίες, τα ρούχα, τα όπλα, η χρήση του σιδήρου. στοιχεία υπόδησης,    μέρη ανακτόρου , έπιπλα , χρηστικά αντικείμενα ,  είδη διατροφής ,είδη ψυχαγωγίας . Βρες κάποια στην ενότητα:

12)  Στο απόσπασμα βλέπουμε τους δούλους  που υπήρχαν στο παλάτι του Οδυσσέα .Τι έκανε ο καθένας ; Συμπλήρωσε τον πίνακα.

Δούλοι	Ασχολίες

13) Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε μια απεικόνιση του Μυκηναϊκού  Ανακτόρου .Σημείωσε το Μέγαρο, την αυλή, τις θύρες και την εξώθυρα .

Γ  Αξιολόγηση  :

14)  Αφηγήσου σε ένα συμμαθητή σου που έλειπε από το μάθημα την κατάσταση που επικρατούσε στο παλάτι.

15) Είσαι ένας ξένος που μπαίνεις στο ανάκτορο του Οδυσσέα  .Ποια συναισθήματα και ποιες σκέψεις σου δημιουργούν οι εικόνες που αντικρίζεις ; Γράψε μια παράγραφο.

16) Μπορείς να εντοπίσεις τις τρεις αντιθέσεις που υπάρχουν στο απόσπασμα;

17) Να χαρακτηρίσεις τον Τηλέμαχο και τους μνηστήρες.

https://docs.google.com/document/d/1HJ3KmnbLbnGklRpiJIaEhrrdnLfE7ztdamFqky9nql0/edit?usp=sharing

18)  Τι πιστεύεις πως προοικονομείται στους στίχους:

στ. 130-132

στ. 143-145

στ. 152