Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις. Αρχαία Γ Γυμνασίου.

Δευτερεύουσες Επιρρηματικές προτάσεις. 

Οι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί (δηλαδή, δηλώνουν αιτία, χρόνο, σκοπό κ.ά.) της εξάρτησής τους.

1. Αιτιολογικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους (δηλαδή, ρήματα που δηλώνουν χαρά, λύπη, έκπληξη, θυμό κ.ά.), αλλά και από κάθε άλλο ρήμα που χρειάζεται αιτιολόγηση.

Εισάγονται κυρίως με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὅτι (αντικειμενική αιτιολογία), ὡς (υποκειμενική αιτιολογία), ἐπεί, ἐπειδή, διότι και εἰ (υποθετική αιτιολογία).

Εκφέρονται με:

•  οριστική, πραγματικό περιεχόμενο.
• δυν. οριστική, αντίθετο του πραγματικού.
• δυν. ευκτική, περιεχόμενο δυνατό στο παρόν και στο μέλλον.
• ευκτική πλαγίου λόγου, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας στην πρόταση εξάρτησής τους.

2. Τελικές

Εξαρτώνται κυρίως από ρήματα κίνησης (π.χ. ἔρχομαι, φεύγω, πορεύομαι) ή σκόπιμης ενέργειας (π.χ. πράττω).

Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς.

Εκφέρονται με

•  υποτακτική, προσδοκώμενο περιεχόμενο.
• οριστική ιστορικού χρόνου, σκοπός που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.   
• ευκτική πλαγίου λόγου, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο.

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού στην πρόταση εξάρτησής τους.

3. Συμπερασματικές

Δεν εξαρτώνται από συγκεκριμένα ρήματα· συνήθως προηγείται στην εξάρτηση δεικτική αντωνυμία ή δεικτικό επίρρημα (τοιοῦτος, τοσοῦτος, οὕτως κ.ά.).

Εισάγονται με τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε και ὡς.

Εκφέρονται με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και απαρέμφατο.

  

• οριστική, πραγματικό περιεχόμενο.
• δυν. οριστική, περιεχόμενο δυνατό στο παρελθόν.    
• δυν. ευκτική, περιεχόμενο δυνατό στο παρόν και στο μέλλον.
• απαρέμφατο, περιεχόμενο δυνατό ή ενδεχόμενο· με απαρέμφατο εκφέρονται επίσης οι συμπερασματικές προτάσεις που δηλώνουν επιδιωκόμενο σκοπό και όρο ή συμφωνία.

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος στην πρόταση εξάρτησής τους.

4. Εναντιωματικές-παραχωρητικές

Εκφράζουν εναντίωση προς το περιεχό

μενο της πρότασης που προσδιορίζουν (συχνά προηγούνται στην εξάρτηση οι αντιθετικοί σύνδεσμοι ἀλλά, ἀλλ’ οὖν, ὅμως). Οι εναντιωματικές προτάσεις δηλώνουν αντίθεση προς κατάσταση πραγματική (που όντως ισχύει), ενώ οι παραχωρητικές προς κατάσταση που κάνουμε την παραχώρηση να δεχθούμε ότι ισχύει.

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς συνδέσμους εἰ καί, ἂν καί (= αν και, εναντιωματικές), καὶ εἰ, καὶ ἄν (ἤν, ἐάν), οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν (ἄν ), μηδ’ εἰ, μηδ’ ἐάν (= και αν ακόμη, παραχωρητικές).

Εκφέρονται με

• οριστική, πραγματικό περιεχόμενο. 
• υποτακτική, περιεχόμενο προσδοκώμενο.
• -υκτική κατά τα πρότυπα των υποθετικών προτάσεων

Λειτουργούν συντακτικά ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης στην πρόταση εξάρτησής τους.

Ασκήσεις:

Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις και να δηλώσετε την εισαγωγή, την εκφορά και το συντακτικό τους ρόλο

 1. Οἱ Ἀθηναῖοι παρῆλθον ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους, ὃπως σημήνειαν τὴν σφετέραν δύναμιν.

2. Φήσουσι σοφὸν εἶναι, εἰ καὶ μὴ εἰμί.

 3. Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὣστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς.

4. Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον λελύσθαι τὰς σπονδάς, ἐπειδὴ εἰς χεῖρας ἦλθον.

5. Μὴ σπεῦδε πλουτεῖν ,ἳνα μὴ ταχὺ πένης γένῃ.

 6. Γύμναζε σαυτὸν πόνοις ἑκουσίοις, ὃπως ἂν δύναιο καὶ τοὺς ἀκουσίους ὑπομένειν.

7. Τὰ δίκαια πάντες,ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, αἰσχύνωνται μὴ πράττειν.

8. Πλοῖα δ’ὑμῖν πάρεστιν, ὣστε ἐξαίφνης ἂν ἐπιπέσοιτε.

9. Λείπουσι τὸν λόφον οἱ ἱππεῖς, ἐπεί καὶ ἐνταῦθα ἐχώρουν οἱ Ἑλληνες.

10. Πολλὴν κραυγὴν ἐποίουν, ὣστε καὶ τοὺς πολεμίους ἀκούειν.

11. Ἐπειδὴ ἐβούλετο ἀσκῆσαι τὸ στράτευμα, ἆθλα προύθηκε.

12. Οἱ Ἑλληνες ἠθύμουν, ἐπεί οὐκ εἶχον τὰ ἐπιτήδεια.

13. Ἐκάλεσε τις αὐτόν, ὃπως ἲδοι τὰ ἱερά.

14. Οὓτως ἰσχυρὸν ἡ ἀλήθεια, ὣστε πάντων ἐπικρατεῖ.

15. Εἰ καὶ χρήματα ἒχομεν, οὐκ εὐτυχοῦμεν.

16. Ἂνθρωποι κακοί, εἰ καὶ ὠφελεῖν δοκοῦσιν, μᾶλλον βλάπτουσιν.

17. Χρὴ ποιεῖν τοῦτο, καὶ εἰ μὴ πέποιθα.

18. Οἱ τριάκοντα ᾑρέθησαν, ἐφ’ᾧτε συγγράψαι νόμους.

19. Πέμπει στρατιώτας, ὃπως βοηθήσωσι τῇ πόλει.

20. Οἱ στρατηγοὶ ἐθαύμαζον, ὃτι Κῦρος οὐ φαίνοιτο.

21. Δεινόν ἐστί εἰ ἀδικήσομέν τινα.

22. Οὓτως ἀναίσθητος εἶ, ὣστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι.

23. Ἀβροκόμας τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἳνα μὴ Κῦρος διαβῇ.

24. Οἱ δὲ διήλλαξαν, ἐφ’ᾧτε εἰρήνην ἒχειν.

 25. Καὶ εἰ μή τι κωλύει, ἐθέλω αὐτοῖς διαλεχθῆναι. 

Ασκήσεις από:

https://www.slideshare.net/alexgger